مهندس شیمی کیست؟ کار مهندس شیمی چیست؟
مهندس شیمی فردی است که یافته های شیمیدان ها را به صورت عملی و کاربردی درآورده و در صنایع مختلف آنها را بکار می گیرد. در واقع مهندسی شیمی، فرآیند بکارگیری علم شیمی است.
به طور کلی گستره کار مهندس شیمی بسیار وسیع بوده و حوزه های مختلفی را شامل می شود. این تنوع را در گرایش های تحصیلی پرتعداد در رشته مهندسی شیمی می توان تا حدی مشاهده کرد. به همین جهت شاید نتوان تعریف جامع و کاملی ازمهندسی شیمی ارائه داد. مهندس شیمی مسئولیت های مختلفی از مهندسی فرآیند تا مدیریت کارخانه را می تواند بر عهده بگیرد.
هر مهندس شیمی با توجه به گرایش تحصیلی خود وظایف خاصی را برعهده دارد به عنوان مثال گاهی در یک فرآیند خاص مانند اکسیداسیون (سوزاندن برخی مواد شیمیایی برای تولید مواد شیمیایی دیگر) ، گاهی در حوزه مواد نانو (موادی در اندازه های بسیارکوچک در حد نانو که دارای ویژگی های جدید و خاصی هستند) و گاهی در طراحی فرآیند تولید مواد غیرآلی (مانند سیمان، آهک و…) تخصص دارد.
یکی از نمونه های اصلی کار مهندس شیمی ، طراحی و اجرای فرآیندهای شیمیایی برای تبدیل مواد اولیه به کالاها و موادی ارزشمند و کاربردی است. به عنوان مثال در یک پالایشگاه مهندس شیمی وظیفه دارد با بررسی وضعیت موجود، بهترین فرآیند را برای تبدیل مواد خام نفتی به محصولات مفید و باارزش پتروشیمی طراحی و پیاده سازی کند. یا مثلا در یک کارخانه محصولات غذایی منجمد، وظیفه نظارت و طراحی بهترین فرآیند برای استفاده از مواد اولیه در تولید محصولاتی با کیفیت در کنار کمترین هزینه و زمان، بر عهده مهندس شیمی آن کارخانه می باشد.
مهندس شیمی برای شما مناسب است اگر:
در ریاضی و بعد در شیمی و فیزیک قوی باشید. همچنین دقت بالا، توانایی تحلیل اطلاعات، حل مساله و مهارت مدیریتی برای مدیریت پروژه ها، افراد و بودجه ها را داشته باشید.
ساعت کار مهندس شیمی معمولا مطابق با ساعات کاری اداری است . البته وقتی روی پروژه ای کار می کند، گاهی لازم است زمان بیشتری را سر کار خود باشد تا بتواند پروژه را به موقع تحویل دهد. محل کار مهندس شیمی معمولا در آزمایشگاه ،دفتر کار یا بخش های مختلف کارخانه یا پالایشگاه ها می باشد.
در ادامه با وظایف مهندس شیمی ، مهارت و توانمندی های مورد نیاز مهندس شیمی، تحصیلات لازم برای ورود به شغل مهندسی شیمی، بازار کار، آینده شغلی و فرصت های استخدامی مهندسی شیمی و درآمد و حقوق مهندس شیمی آشنا می شوید.
وظایف مهندس شیمی
مهندس شیمی معمولا در بخش تحقیق و توسعه و یا در بخش تولید مشغول به کار می شود.
اگر مهندس شیمی در بخش تحقیق و توسعه کار کند، وظایف او عبارتند از:
- آزمایش راه های جدید توسعه محصولات در آزمایشگاه
- استفاده از مدل های کامپیوتری برای رسیدن به روش های تولید ایمن تر و مقرون به صرفه تر
- برنامه ریزی برای چگونگی انتقال نمونه های آزمایشگاهی به محیط واقعی کار( به منظور تولید انبوه صنعتی)
- توسعه روشهای ایمن و دوستدار محیط زیست برای از بین بردن مواد زائد
اگر مهندس شیمی در بخش تولید مشغول باشد، وظایف او عبارتند از :
- همکاری با تکنسین های کارخانه برای ایجاد تجهیزات لازم و ابزارهای کنترل فرآیند تولید
- نظارت و بررسی فرآیندهای فیزیکی و شیمیایی فرآیند تولید
- طراحی سیستم ها و دستگاه ها مورد نیاز در فرآیند تولید
- همکاری نزدیک با مدیران بخش های کنترل کیفیت و ایمنی و سلامت به منظور بهینه سازی فرآیند تولید از نظر اقتصادی، کیفیت محصولات، ایمنی و…
تحصیلات لازم برای ورود به شغل مهندسی شیمی
به دلیل اینکه جایگاه مهندس شیمی و وظایف او به طور کامل و مشخص در کشور مشخص نشده است، هنوز در برخی شرکتها، کارخانجات و حتی پالایشگاه ها از سایر مهندسان از جمله مهندس مکانیک برای پست های مربوط به مهندس شیمی استفاده می شود.
به طور کلی برای استخدام مهندس شیمی و یا سایر مشاغل مرتبط با مهندسی شیمی از فارغ التحصیلان رشته مهندسی شیمی در مقاطع کارشناسی ، کارشناسی ارشد و دکتری استفاده می شود. البته داشتن تجربه کاری برای برخی مشاغل این حوزه مانند کار در پالایشگاه ها ضروری است.
مهارت و توانمندی های مورد نیاز مهندس شیمی
- داشتن استعداد در ریاضیات، فیزیک و شیمی – زیرا پایه مهندسی شیمی بر این دروس بنا شده است.
- مهارت خوب در تحلیل و حل مساله – چون مهندس شیمی به طراحی و کنترل فرآیندهای تولیدی می پردازد، باید بتواند فرآیندها را تحلیل و در صورت بروز مساله یا مشکلی آن را به خوبی حل نماید. به عنوان مثال اگر در یک کارخانه تولید مواد غذایی از طرف بخش کنترل کیفیت اعلام شود که محصولات نهایی به حد کافی فریز نشده و امکان فساد سریع آنها وجود دارد، مهندس شیمی کارخانه سریعا مساله مورد نظر را بررسی و با تسلطی که روی فرآیندهای مختلف تولید دارد، اشکال را پیدا و برای رفع آن اقدام می کند.
- توانایی برنامه ریزی، سازماندهی و تصمیم گیری – از آنجا که کار مهندس شیمی بسیار حساس و کلیدی است، برای پیشبرد مناسب فرآیندهای تولید، مهندس شیمی باید از توانایی خوبی در برنامه ریزی و سازماندهی کارها برخوردار باشد. مثلا در بسیاری موارد، زمانی که قرار است واحدی به یک پالایشگاه اضافه شود، مهندس شیمی باید با دقت همه عوامل و کارهای لازم را شناسایی کرده و با برنامه ریزی درست و گرفتن تصمیمات بجا، طراحی و راه اندازی آن بخش پالایشگاه را انجام دهد.
- توانایی مدیریت پروژه ها، افراد و بودجه ها – در بسیاری از کارخانجات و پالایشگاه ها، مهندس شیمی مسئول اصلی پروژه ها می باشد. بنابراین باید در مدیریت پروژه ها و مدیریت کارکنان آنها قوی باشد.
- مهارت خوب ارتباطی – برای همکاری و ارتباط با سایر مهندسان، کارکنان و مدیران ارشد.
- توانایی کار تیمی – کار مهندس شیمی (در قالب پروژه و یا در روند عادی کار) ارتباط زیادی با کارگران و سایر مهندسان دارد. برای انجام درست وظایف و دستیابی به بهترین نتیجه باید همکاری و هماهنگی زیادی بین تیم های کاری وجود داشته باشد.
داشتن مهارت در نرم افزارهای تخصصی مهندسی شیمی
یکی از مهم ترین مهارت های لازم برای مهندس شیمی، تسلط بر نرم افزارهای تخصصی حوزه مهندسی شیمی است. اگر به بررسی اجمالی آگهی های استخدام بپردازید، متوجه خواهید شد اکثر کارفرماها، شرکت ها و سازمان ها یکی از شرایط جذب مهندس شیمی را تسلط بر نرم افزارهای مربوط به حوزه مهندسی شیمی قرار داده اند.
بنابراین اگر می خواهید به راحتی و باسرعت شغل مناسب و پردرآمدی را در این حوزه رقابتی پیدا کنید، یا اگر شاغل در این حوزه هستید و می خواهید پله های ترقی را سریعتر طی کنید و در شغل مهندس شیمی موفق باشید، مطمئن باشید یادگیری نرم افزارهای تخصصی مهندسی شیمی یکی از راه های اصلی و مطمئن برای شماست.
برخی از مهم ترین نرم افزارهای تخصصی و کاربردی مهندسی شیمی
-
hysys (نرم افزاربهینه سازی فرآیندهای شیمیایی)
-
ASPEN ONE (نرم افزار طراحی و شبیه سازی)
-
FLUENT
-
Portable WinDrawChem (نرم افزار رسم ساختمان ملکول و نمادهای شیمی)
-
OLGA
-
FEMLAB
-
MATLAB
- CHEMCAD (نرم افزار شبیه سازی فرآیندهای شیمیایی(
آینده شغلی، بازار کار و فرصت های استخدام مهندسی شیمی
حوزه استخدام مهندس شیمی بسیار وسیع و قابل توجه است. در واقع این رشته از این حیث زبانزد و خاص محسوب می شود.
استخدام مهندس شیمی می تواند در صنایع مختلف شامل صنایع شیمیایی، غذایی، دارویی، نساجی، نفت و گاز و پتروشیمی، معدنی،انرژی و تقریبا در هر کارخانه تولیدی انجام شود. یک مهندس شیمی همچنین با کسب تجربه بیشتر می تواند به رده های نظارتی و مدیریتی مانند ناظر تولید، مهندس طراح، مدیر بخش تحقیق و توسعه یا مدیر کارخانه دست یابد.
در خصوص وضعیت و میزان استخدام مهندس شیمی در ایران آمار دقیقی در دسترس نیست. از آنجا که صنعت نفت و گاز و پتروشیمی مهمترین و بزرگترین صنعت در کشور ما می باشد، استخدام مهندس شیمی در این صنعت چه از حیث تعداد مورد نیاز و چه از نظر دفعات استخدام قابل توجه است.
البته رقابت برای کسب بهترین موقعیت های شغلی در صنایع برتر کشور بسیار زیاد می باشد. بدیهی است فارغ التحصیلان مهندسی شیمی که دانش، مهارت و تخصص خوبی داشته باشند، به راحتی در بهترین محل کار و با بالاترین حقوق ها استخدام می شوند.
وضعیت استخدام مهندس شیمی در برخی کشورهای جهان
آمریکا – پیش بینی می شود در سال های۲۰۱۰ تا ۲۰۲۰، میزان استخدام مهندس شیمی۶ درصد (کمتر از متوسط تقاضا برای مشاغل دیگر) رشد داشته باشد. بسیاری از مشاغل آینده این حوزه در رشته های جدید مانند نانوتکنولوژی، بیوتکنولوژی و انرژی های جایگزین خواهند بود.
استرالیا – میزان استخدام مهندس شیمی در سال ۲۰۱۱،۷.۸ درصد رشد و طی پنج سال گذشته در مقایسه با رشد استخدام همه مشاغل(۱۰.۲ درصد)،۷۵.۷ درصد رشد داشته است. همچنین پیش بینی می شود میزان رشد تقاضا برای این شغل تا حد زیادی در پنج سال آینده افزایش می یابد.
درآمد و حقوق مهندس شیمی
در خصوص میزان حقوق و درآمد مهندس شیمی در کشور می توان گفت، در بخش دولتی که میزان حقوق و درآمد مهندس شیمی مطابق با قانون مدیریت خدمات کشوری تعیین می شود
البته این نکته قابل ذکر است که درآمد مهندس شیمی که در مناطق نفتی و خارج از شهر کار می کند، به دلیل سختی کار، بالاتر است.
میزان درآمد مهندس شیمی در بخش خصوصی متفاوت است. زیرا هر شرکت خصوصی با توجه به اهداف و سیاست ها و توان مالی خود، میزان حقوق و دستمزد کارکنان را تعیین می کند. باید به این نکته توجه داشت که داشتن دانش و تخصص خوب از عوامل کلیدی و مهم در موفقیت مهندس شیمی برای استخدام و کسب درآمد بالا در بخش خصوصی است.
بر اساس آخرین آمار حقوق مهندس شیمی که در حوزه های مختلف مشغول بکار است، به طور متوسط بین ۹۰۰۰۰۰ تومان تا ۴۰۰۰۰۰۰ تومان می باشد .
اگر اطلاعات بیشتر و دقیق تری از حقوق مهندس شیمی در شرکت های مختلف،میزان حقوق ها در شهرهای کشور ، مقایسه حقوق مهندس شیمی با سایر رشته های مهندسی و بسیاری اطلاعات مفید دیگر در این زمینه می خواهید می توانید کتاب «آشنایی با برترین رشته های مهندسی» را مطالعه کنید