علم بهداشت حرفه ای چه می گوید؟

بهداشت حرفه‌ای (یا سلامت شغلی یا سلامت کار) شاخه‌ای است ازعلم بهداشت وعبارتست از شناسائی، ارزیابی و کنترل عوامل زیان آور موجود در محیط کار به همراه یکسری مراقبت های بهداشتی درمانی به منظور سالم سازی محیط کار و حفظ سلامت نیروی کار. بهداشت حرفه‌ای ترکیبی از علوم پزشکی ومهندسی است و آن را می توان به طور خلاصه علم و هنر تامین سلامت در محیط های شغلی تعریف کرد.

کار مهندس بهداشت حرفه ای چیست؟

کار مهندس بهداشت حرفه ای (متخصص سلامت شغلی) به طور خلاصه، شناسایی، ارزشیابی و حذف یا کنترل عوامل مخاطره آمیز شغلی است.

نگهداری و بهبود حداکثر سلامت جسمی، روانی و اجتماعی کارکنان مشاغل مختلف، از طریق پیشگیری از خطرات تهدید کننده سلامت کارگران، مطالعه شرایط نامناسب محیط کار و اثرات سوء آن بر تندرستی آنان امکان پذیر می‌باشد.

کارشناس بهداشت حرفه‌ای با شناخت محیط کار، فرایندهای کاری، خطرات وعوامل زیان‌آور محیط کار و نیز تاثیراتی که این عوامل بر سلامت شاغلین می‌گذارند، به بررسی، ارزیابی، اندازه گیری وکنترل عوامل زیان آورمحیط کار می پردازد و در جهت سالم سازی وبهسازی محیط کار تلاش می کند.

در کار مهندس بهداشت حرفه ای تعامل و همکاری با پزشکان جایگاه ویژه ای دارد و او در صورت شناسایی بیماری های حرفه ای در شاغلین، آنها را برای تشخیص قطعی و درمان نزد پزشک می فرستد.

عوامل زیان آور محیط کار (که شناسایی و کنترل آنها یکی از وظایف اصلی مهندسی بهداشت حرفه ای است)، عبارتند از :

• عوامل زیان آور فیزیکی محیط کارشامل سروصدا، گرما و رطوبت، سرما، ارتعاش، فشار (کمبودوافزایش فشار)، روشنایی (کمبود وافزایش نور)، اشعهٔ مادون قرمز، اشعهٔ ماورایبنفش، اشعه‌های یونیزان و الکتریسیته

• عوامل زیان آور شیمیایی محیط کار مانند گازها، بخارات، دود ومه ،گرد وغبار، اسیدها و بازها، فلزات و…

• عوامل زیان آور بیولوژیکی محیط کار شامل ویروس‌ها، قارچ‌ها، انگل‌ها، باکتری‌ها و …

• عوامل زیان آورمکانیکی و ارگونومیک محیط کار شامل: پوزیشن‌های نامناسب بدن حین کار، بلندکردن و حمل بار بیش ازحد مجاز، سطوح کارشامل میز، صندلی، ابزارآلات مورد استفاده، تجهیزاتی که مناسب طراحی نشده باشند و …

• عوامل زیان آور روحی وروانی محیط کارمانند روابط  کارگر با کارفرما، همکاران، زیردستان، تشویق‌ها و تنبیه ها، ارتقاء شغلی، رضایت شغلی و…

وظایف مهندس بهداشت حرفه ای

اگر محل کار مهندس بهداشت حرفه ای در مراکز صنعتی، شرکت و واحدهای کاری باشد، وظایف اصلی او عبارتند از :

• نظارت فنی بر کارکنان جهت رعایت ضوابط بهداشت حرفه ای

• بازدید منظم از بخش های مختلف، شناسایی مشکلات بهداشت حرفه ای و تصمیم گیری برای رفع آنها

• بررسی محیط کار از نظر وجود انواع عوامل زیان بار (نمونه برداری، سنجش و ارزیابی مستمر) و برنامه ریزی برای رفع آنها

• نظارت بر اجرای درست ضوابط آیین نامه بهداشتی محل کار

• تهیه و تدوین محتوا و وسایل آموزشی شامل بروشور، پوستر، نشریه، فیلم و … برای شاغلین و مدیران جهت آموزش بهداشت حرفه ای

• بررسی و تجزیه و تحلیل حوادث و مشکلات محیط کار و تلاش جهت رفع یا پیشگیری از آنها

• نظارت بر کلیه موارد بهداشتی مانند آشپزخانه ها، غذاخوری ها، سرویس های بهداشتی و …

• تهیه گزارش وضعیت بهداشت حرفه ای، بیماری ها و مشکلات موجود در این حوزه برای مدیران و سازمان های مربوطه

و اگر محل کار مهندس بهداشت حرفه ای در مراکز بهداشت باشد، وظایف اصلی او عبارتند از :

• کسب شناخت و اطلاعات کافی از وضعیت بهداشت حرفه ای کارگاه ها و کارخانجات

• تنظیم و پیگیری اجرای برنامه های پیشگیری از انواع بیماری های کاری و عوارض آنها

• نمونه برداری، سنجش و ارزیابی عوامل زیان بار محیط کار

• نظارت بر اجرای طرح های بهداشت حرفه ای

• برنامه ریزی و اجرای برنامه های آموزشی برای مسئولان بهداشت حرفه ای، اعضای کمیته های حفاظت فنی و بهداشت کار و…

• بررسی گزارشات رسیده از واحدها، کارگاه و کارخانه ها، تشخیص نواقص و عیوب و صدور اخطاریه در صورت نیاز

• صدور مجوز برای شرکت های خصوصی ارائه دهنده خدمات بهداشت حرفه ای

دانش و مهارت مورد نیاز مهندس بهداشت حرفه ای

• آشنایی کامل با دانش، قوانین و مباحث بهداشت حرفه ای

• مسئولیت پذیری

• دقت و توجه به جزئیات

• مهارت های ارتباطی مناسب

• توان تصمیم گیری درست و به موقع

• توانایی خوب در حل مسایل و مشکلات

• آشنایی کافی با مسایل فنی صنعت و سازمان محل کار

• توان و استقامت بدنی مناسب

• توان آموزش موارد بهداشتی و ایمنی به شاغلین

تحصیلات لازم و نحوه ورود به شغل مهندس بهداشت حرفه ای

در حوزه علوم پزشکی (بهداشتی و درمانی) معمولاً رشته های خاصی برای ورود به هر یک از مشاغل تعریف شده اند و بر خلاف بسیاری از مشاغل حوزه غیر پزشکی امکان ورود به این مشاغل از سایر رشته ها (حتی رشته های مشابه) امکان پذیر نمی باشد. شغل مهندس بهداشت حرفه ای نیز چنین خصوصیتی دارد و برای ورود به آن شما باید منحصراً در رشته مهندسی بهداشت حرفه ای در یکی از مقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترا تحصیل کرده باشید.

شخصیت شناسی مهندس بهداشت حرفه ای

در یک انتخاب شغل صحیح و درست، عوامل مختلفی از جمله ویژگی های شخصیتی، ارزش ها، علایق، مهارت ها، شرایط خانوادگی، شرایط جامعه و … برای هر فرد باید در نظر گرفته شوند. یکی از مهم ترین این عوامل ویژگی های شخصیتی می باشد. شناخت درست شخصیت هر فرد فرآیندی پیچیده و محتاج به تخصص و زمان کافی است. البته هر فردی ویژگی های منحصربه فرد خود را دارد، حتی افرادی که به نوعی تیپ شخصیتی مشابه دارند، باز هم در برخی موارد با یکدیگر متفاوت هستند.

به طور کلی همیشه افراد موفقی از تیپ های شخصیتی مختلف در تمام مشاغل هستند و نمی توان دقیقا اعلام کرد که فقط تیپ های شخصیتی خاصی هستند که در این شغل موفق می شوند. اما طی تحقیقاتی که صورت گرفته تیپ های شخصیتی ای که برای این شغل معرفی می شوند، عموما این کار را بیشتر پسندیده و رضایت شغلی بیشتری در آن داشته اند.

شخصیت شناسی مهندس بهداشت حرفه ای بر اساس تست  MBTI

INTJ این تیپ شخصیتی توان پژوهش و برنامه ریزی مستقل داشته و منطقی می باشد. او به کمک شم خود توان دیدن و در نظر گرفتن همه راه حل های ممکن و خلاقانه را دارد.

INTP این تیپ شخصیتی دوست دارد با مفاهیم پیچیده و جدید روبرو شود. اگر این شغل همراه با پژوهش و بررسی باشد، فرصت کاری مستقل و مطلوبی را برای او فراهم می کند.

ESTP این تیپ شخصیتی از اطلاعات فنی و تخصصی خوبی برخوردار بوده، به جزئیات توجه زیادی دارد و از استقلال و انعطاف کاری لذت می برد.

ISTP این تیپ شخصیتی از مشاغل ملموس لذت می برد. او قدرت مشاهده خوبی داشته و به جزئیات توجه زیادی دارد.

بازار کار و وضعیت استخدام مهندس بهداشت حرفه ای 

در حال حاضر بیش از ۵۰ درصد ازدانش آموختگان مهندسی بهداشت حرفه ای نیز به طور تمام وقت یا پاره وقت در کارخانجات و سازمان های مختلف به عنوان مسئول بهداشت حرفه ای کار می کنند.

استخدام مهندس بهداشت حرفه ای معمولاً در وزارتخانه های کار، تعاون و رفاه اجتماعی ، صنعت، معدن و تجارت ، جهاد کشاورزی ، نیرو ، بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی ، صنایع دفاعی و شرکتها و مراکز زیر مجموعه آنها انجام می شود.

مطابق با قوانین موجود، شرکت ها و صنایعی که بالای ۲۵ نفر شاغل داشته باشند، باید کمیته حفاظت فنی و بهداشت کار در محل کار خود تشکیل دهند که یکی از اعضای اصلی آن مسئول بهداشت حرفه ای است

سازمان ها ، شرکت ها و کارخانه های بزرگی مثل شرکت نفت ، ذوب آهن ، هواپیمایی کشوری ، ایران خودرو ، پلی اکریل دارای واحد بهداشت حرفه ای بسیار قوی هستند که در هر یک از این واحد ها چند مهندس بهداشت حرفه ای فعالیت می کنند . 

استخدام مهندس بهداشت حرفه ای به شرط داشتن تحصیلات عالیه گزینه دیگر کاری علاقه مندان این رشته است. علاقه مندان به حوزه آموزش و تدریس می توانند با ادامه تحصیل ترجیحاً در مقطع دکترای رشته مهندسی بهداشت حرفه ای جذب دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی شوند.

علاوه بر موارد بالا شرکت های خصوصی در زمینه ارائه خدمات بهداشت حرفه ای و طب کار در کشور مشغول فعالیت هستند که مهندسان بهداشت حرفه ای می توانند در آنها استخدام شوند و یا خود برای تاسیس این نوع شرکت ها اقدام کنند

از آنجایی که اهمیت این شغل ، به تازگی و طی سال های اخیر برای کارخانجات و صنایع مختلف و ….  مشخص شده است و آنها برای کاهش هزینه های خود به دنبال پیاده سازی شعار پیشگیری به جای درمان هستند، بازارکار مناسبی برای این شغل در کشور وجود داشته و پیش بینی می شود با افزایش میزان استخدام مهندس بهداشت حرفه ای ، آینده شغلی خوبی پیش روی آن باشد.

وضعیت استخدام مهندس بهداشت حرفه ای در برخی از کشورهای جهان 

آمریکا – پیش بینی ها نشان می دهد که میزان استخدام این شغل در بین سال های ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۰، رشد ۹ درصدی خواهد داشت. در حالی که این عدد برای متوسط مشاغل ۱۴ درصد خواهد بود.

استرالیا – در بازه زمانی ۵ سال گذشته میزان رشد استخدام این شغل ۸۹.۷ درصد بوده است. در حالی که این عدد برای متوسط مشاغل ۷.۸ درصد بوده است. پیش بینی ها رشد متوسطی را در آینده برای میزان رشد استخدام این شغل تخمین زده اند.
 

حقوق و درآمد مهندس بهداشت حرفه ای

مهندسان بهداشت حرفه ای که در بخش دولتی استخدام می شوند، مطابق با قانون مدیریت خدمات کشوری  حقوق دریافت می کنند. آنهایی هم که در بخش خصوصی فعالیت می کنند، بنا بر میزان تخصص، تجربه و نوع توافق صورت گرفته با کارفرمای خود، درآمدهای متفاوتی دارند.

درآمد مهندس بهداشت حرفه ای در برخی از کشورهای جهان 

آمریکا – متوسط درآمد سالانه این شغل در سال ۲۰۱۲، ۶۶.۸۰۰ دلار می باشد.

استرالیا- متوسط درآمد سالیانه این شغل حدودا معادل ۷۱.۰۰۰ دلار آمریکا (قبل از کسر مالیات) می باشد.