مهندس معدن کیست؟
مهندسی معدن مجموعه علوم، روش ها و فنونی است که از اکتشاف یک معدن آغاز و تا فرآوری آن ادامه دارد. البته معدن باید از نظر اقتصادی ارزش و صرفه کافی را داشته باشد تا بتوان کار اکتشاف و استخراج (که فرآیندهایی پرهزینه هستند) را در آن انجام داد. از آنجا که از سالیان بسیار قبل، انسان ها به دنبال کشف طلا و برخی از مواد معدنی ارزشمند بوده اند، شغل مهندسی معدن دارای قدمت زیادی است.
مهندس معدن چه می کند؟
کار مهندس معدن را می توان در مراحل زیر خلاصه کرد :
-
پی جویی
-
اکتشاف
-
استخراج
-
فرآوری
در مرحله اول که کسب اطلاعات اولیه است، مهندس معدن به کمک برخی از متخصصان دیگر به بررسی اولیه و تصمیم در مورد نوع کانی و محل اکتشاف معادن می پردازد. برای این کار از روش های مختلفی مانند مشاهده، آزمایشات فیزیکی، نقشه برداری، نمونه برداری و … استفاده می شود.
مرحله اکتشاف شامل اکتشاف مقدماتی، نیمه تفضیلی و تفضیلی می باشد که در هر مرحله مهندس معدن با بررسی روند کار، نوع اکتشافات و برآورد هزینه ها در مورد ادامه دادن یا ندادن کار تصمیم می گیرد.
در عملیات استخراج معادن، مهندس معدن باید عوامل زیادی از جمله شرایط اقتصادی، فنی، نحوه حمل و نقل مواد و … را مورد بررسی قرار دهد. استخراج معدن، عملیات حفاری و آتشباری به منظور خردکردن سنگ، بارگیری و باربری و در اغلب اوقات سنگشکنی به منظور رساندن ابعاد سنگ ها به اندازه مناسب است. مهندس معدن بهترین راه برای استخراج مواد خام از معدن را با استفاده از روش های انفجار وحفاری پیدا می کند. عملیات استخراج در معادن به دو صورت روباز یا زیرزمینی انجام می گیرد که با توجه به عوامل مختلف در مورد نوع آن تصمیم گیری می شود.
در بخش فرآوری نیز که در کارخانه های خالص سازی مواد خام به منظور تهیه خاک، سنگ و سایر مواد معدنی مورد نیاز صنایع مختلف صورت می گیرد، مهندس معدن نقش فعال و اساسی دارد.
مهندسان معدنی که در گرایش اکتشاف تخصص دارند، معمولا به عنوان مسئول فنی اکتشاف و ناظر برعملیات اکتشافی در معادن در حال اکتشاف و در حال بهره برداری مشغول به کار می شوند. مهندسان معدنی که در گرایش استخراج معدن تحصیل کرده اند، معمولا به عنوان مسئول فنی معدن و ناظر عملیات استخراج فعالیت می کنند.
مهندسی معدن جزو مشاغل سخت به شمار می آید و افرادی که به این شغل وارد می شوند، باید توان کار و تحمل شرایط سخت آن را داشته باشند. البته اگر به طبیعت و استفاده از فنون و علوم مختلف در آن علاقه داشته باشد، کنارآمدن با این شرایط سخت، بسیار آسانتر می شود.
زمان و محل کار مهندس معدن
کار مهندس معدن معمولا به صورت تمام وقت است. البته گاهی در برخی از پروژه ها، ساعات بیشتری باید کار کند. زمان کاری مهندس معدن بین دفاتر کاری و محل معدن تقسیم می شود. گاهی در برخی از پروژه ها مجبور خواهد بود چند هفته یا چند ماه از خانه دور بوده و در سفر باشد.شرایط معدن معمولا شرایط مساعدی نیست. مهندس معدن باید در محل معدن حتما لباس و تجهیزات ایمنی لازم را داشته باشد.
وظایف و کار مهندس معدن
قبل از شروع کار در یک معدن، مهندس معدن باید با نقشه برداران معادن برای تصمیم گیری در خصوص صرفه اقتصادی داشتن آن معدن همکاری کند. برای این کار مهندس معدن باید اقدامات زیر را انجام دهد :
-
استفاده از تکنیک های نقشه برداری زمین برای ترسیم طرح جغرافیایی معدن
-
نظارت بر ساخت تونل ها در عملیات حفاری
-
حفر زمین و تهیه نمونه از سنگ و خاک برای آزمایش
-
انتخاب بهترین راه برای انتقال مواد معدنی به کارخانه های فرآوری
-
ساخت مدل های کامپیوتری از معدن و مواد داخل آن
-
ارائه پیشنهاد به مشتریان در خصوص نحوه ادامه کار
اگر حفر معدن شروع و ادامه یابد، وظایف مهندس معدن عبارتند از :
-
مدیریت روزانه عملیات
-
نظارت بر کارگران فنی
-
تهیه گزارش از روند پیشرفت کار
-
نظارت بر حفظ سلامتی و ایمنی در کار
-
برنامه ریزی برای مقابله با حوادث غیر مترقبه مانند ریزش تونل یا سیل
در کار معدن نکته کلیدی که باید در نظر گرفته شود، اثرات محیطی حفر معدن بر نواحی اطراف آن است. در نتیجه یکی از مسئولیت های مهم مهندس معدن اطمینان یافتن در خصوص بازگشت سریع معدن به حالت قبلی و طبیعی آن پس از انجام عملیات حفاری است.
مهارت مهندس معدن
-
مهارت تحلیلی قوی و رویکرد خلاقانه در حل مسائل
-
دانش عالی در خصوص سنگها و مواد معدنی
-
دانش عالی در ریاضیات و زمین شناسی
-
مهارت استفاده از برنامه های طراحی کامپیوتری
-
مهارت ارتباطی و ارائه مطالب در حد خوب
-
توانایی اولویت بندی و برنامه ریزی موثر
-
مهارت بودجه ریزی
-
به روز بودن و آگاهی از آخرین پیشرفت ها در این زمینه
-
مهارت کار تیمی
-
آگاهی از مسائل مربوط به سلامت و ایمنی در کار
- توان بدنی مناسب
مهارت نرم افزاری مهندس معدن
یکی از مهم ترین مهارت های لازم برای مهندس معدن، تسلط داشتن بر نرم افزارهای تخصصی حوزه مهندسی معدن است. اگر به بررسی اجمالی آگهی های استخدامی مهندس معدن بپردازید، متوجه خواهید شد اکثر کارفرماها، شرکت ها و سازمان ها یکی از شرایط جذب مهندس معدن را تسلط بر نرم افزارهای مربوط به حوزه مهندسی معدن قرار داده اند.
بنابراین اگر می خواهید در شغل مهندسی معدن موفق باشید، به راحتی و سریعا بتوانید شغل مناسب و پردرآمدی را در حوزه تخصصی خود پیدا کنید و یا اگر شاغل در این حوزه هستید و می خواهید پله های ترقی را سریعتر طی کنید، مطمئن باشید یادگیری نرم افزارهای تخصصی مهندسی معدن یکی از راه های اصلی و مطمئن برای شماست.
برخی از نرم افزارهای تخصصی و کاربردی مهندسی معدن عبارتند از :
-
نرم افزار Surpac
-
نرم افزار GEMS
-
نرم افزار Mine24D
-
نرم افزار Minex
-
نرم افزار RockWorks
-
نرم افزار LogPlot
-
نرم افزار Downhole Explorer
-
نرم افزار Wellcad
-
نرم افزار LogMate
-
نرم افرار Quick log
رشته مهندسی معدن
فارغ التحصیلان رشته مهندسی معدن در مقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری می توانند وارد این حوزه شوند.
برای انجام پروژه های معدنی از مراحل مقدماتی تا انتها، شامل تایید، صدور یا تمدید مجوزهای اکتشاف و استخراج و فرآوری، باید مهندس معدنی که پروانه اشتغال به کار از سازمان نظام مهندسی معدن ایران دارد، در پروژه حضور داشته باشد.
در یک انتخاب شغل صحیح و درست، عوامل مختلفی از جمله ویژگی های شخصیتی، ارزش ها، علایق، مهارت ها، شرایط خانوادگی، شرایط جامعه و … برای هر فرد باید در نظر گرفته شوند. یکی از مهم ترین این عوامل ویژگی های شخصیتی می باشد. شناخت درست شخصیت هر فرد فرآیندی پیچیده و محتاج به تخصص و زمان کافی است. البته هر فردی ویژگی های منحصربه فرد خود را دارد، حتی افرادی که به نوعی تیپ شخصیتی مشابه دارند، باز هم در برخی موارد با یکدیگر متفاوت هستند.
به طور کلی همیشه افراد موفقی از تیپ های شخصیتی مختلف در تمام مشاغل هستند و نمی توان دقیقا اعلام کرد که فقط تیپ های شخصیتی خاصی هستند که در این شغل موفق می شوند. اما طی تحقیقاتی که صورت گرفته تیپ های شخصیتی ای که برای این شغل معرفی می شوند، عموما این کار را بیشتر پسندیده و رضایت شغلی بیشتری در آن داشته اند.
برخی از تیپ های شخصیتی مناسب مهندسی معدن بر اساس تست شخصیت شناسی MBTI
INTJ این تیپ شخصیتی توان پژوهش و برنامه ریزی مستقل داشته و منطقی می باشد. او به کمک شم خود توان دیدن و در نظر گرفتن همه راه حل های ممکن و خلاقانه را دارد.
ENTJ این تیپ شخصیتی از اینکه از دانش فنی خود در پیرامونش استفاده کند، لذت می برد و از داشتن ارتباط با سایرین لذت می برد.
ESTJ این تیپ شخصیتی دوست دارد با چیزهای ملموس و واقعی سر و کار داشته باشد. او می تواند بر اساس استدلال های قیاسی خود به علت و معلول ها پی برده و نتیجه گیری کند.همچنین علاقه دارد در واحدهای سازمان یافته در سمت های ارشد و مدیریتی کار کند.
ISTJ این تیپ شخصیتی از دقت بالایی برخوردار است و دارای مهارت های فنی خوبی می باشند.
استخدام مهندس معدن
استخدام مهندس معدن می تواند در سازمان های دولتی مانند وزارت صنایع، وزارت نفت، وزارت نیرو، وزارت راه، راه آهن و مترو، انرژی اتمی، آزمایشگاه های مواد معدنی، شرکت های تولید مواد معدنی، تامین تجهیزات، تحقیق و توسعه و مشاوره ای و سایر شرکت های فعال در حوزه معدن و زمین شناسی صورت گیرد. مهندس معدن می تواند در یک زمینه مشخص مانند مواد منفجره یا ایمنی و سلامت تخصص پیدا کرده و یا با کسب تجربه کافی مدیر پروژه یا مدیر عملیاتی بشود.
در صورت داشتن تجربه کافی و سرمایه زیاد مهندس معدن می تواند به طور شخصی در حوزه معدن شرکت تاسیس کرده و فعالیت نماید.
مشکلات مهندسی معدن در ایران
علیرغم غنی بودن ایران از معادن مواد معدنی مختلف و بودن بستر مناسب برای بخش معدن، پیشرفت مناسب و کافی در بخش های مختلف این حوزه در کشور صورت نگرفته است. این موضوع باعث محدود بودن تعداد شرکت های معدنی و در نتیجه فرصت های شغلی برای مهندس معدنشده است. بنابراین در صورتی که توجه ویژه ای به بخش معدن بشود و شرایط لازم برای رشد و پیشرفت آن فراهم آید، می توان امیدوار بود وضعیت بازارکار مهندسی معدن نیز بهبود یابد.
مهندسی معدن در کشور با مشکلاتی روبرو است که برخی از آنها عبارتند از :
-
دشواری شغل مهندسی معدن برای خانم ها
-
پایین بودن بهره وری عملیات معدن به دلیل عدم استفاده صحیح از جدیدترین روش ها و تجهیزات در این حوزه
-
حجم زیاد دانشجویان و فارغ التحصیلان رشته مهندسی معدن و عدم تناسب آن با فرصت های شغلی موجود و در نتیجه بیکاری تعداد زیادی از آنها
-
ناچیز بودن کارهای پژوهشی در این حوزه
شغل مهندسی معدن در کشورهایی مثل آمریکا و کانادا با توجه به کمبود مهندس در این رشته، شرایط سخت کار و همچنین گرانی انرژی و مواد معدنی بازار کار بسیار خوبی دارد.
استخدام مهندس معدن در کشورهای دیگر
وضعیت استخدام شغل مهندسی معدن در برخی کشورهای جهان به شرح زیر است :
آمریکا – پیش بینی ها نشان می دهد میزان استخدام مهندس معدن بین سال های۲۰۱۰ تا ۲۰۲۰، رشد۱۰ درصدی خواهد داشت. در حالی که متوسط این رشد برای همه مشاغل۱۴ درصد می باشد.
استرالیا – میزان رشد استخدام مهندس معدن در سال ۲۰۱۱، رشد۸.۲ درصدی داشته و در پنج سال گذشته در مقایسه با متوسط رشد همه مشاغل (۱۰.۲ درصد) به میزان۴۶.۴ درصد رشد داشته است. پیش بینی می شود میزان این رشد در استرالیا در سال های آینده در حد بسیار زیادی افزایش یابد.
حقوق مهندس معدن
مهندسان معدنی که در سازمان های دولتی استخدام می شوند، مطابق با قانون مدیریت خدمات کشوری حقوق دریافت می کنند. مهندس معدنی هم که در بخش خصوصی فعال است، با توجه به میزان مهارت، توانمندی ، تجربه و نوع توافق صورت گرفته با کارفرما، درآمدهای مختلفی دارد. البته نوع کار و بخشی که مهندس معدن در آن مشغول به کار می شود نیز در میزان درآمد او تاثیرگذار است. به عنوان مثال شرایط کار و درآمد در شرکت هایی که در حوزه راهسازی فعالیت می کنند با شرکت هایی که در کار اکتشاف و استخراج معادن هستند، متفاوت است.
برخی از سمت هایی که در این پژوهش در نظر گرفته شده اند شامل مهندس معدن، کارشناس استحراج، مسئول حفاری، سرپرست معدن، مدیر اکتشاف و … می باشند که یک مهندس معدن می تواند در هر یک از آنها استخدام شده و فعالیت نماید.
حقوق مهندس معدن در سایر کشورها
در برخی از کشورهای دیگر به خصوص آنهایی که معادن زیادی داشته و نیروی کاری کافی در حوزه معدن ندارند، مانند استرالیا، شرایط کاری و درآمدی مناسبی پیش روی مهندس معدن قرار دارد.
درآمد مهندس معدن در برخی از کشورهای جهان عبارتند از :
آمریکا – متوسط درآمد سالانه مهندس معدن ۸۲.۸۷۰ دلار (متوسط درآمد سالانه مهندسان۸۳.۳۴۰ دلار و برای همه مشاغل۳۳.۸۴۰ دلار) در سال۲۰۱۰ و مطابق با آخرین آمارها در سال ۲۰۱۳، ۸۴,۳۰۰ دلار بوده است.
استرالیا – متوسط درآمد سالیانه مهندس معدن۱۰۸.۰۰۰ دلار ( قبل از کسر مالیات) می باشد.
انگلستان – متوسط درآمد سالیانه مهندسی معدن برای افراد تازه کار بین۳۱.۰۰۰ تا۳۵.۰۰۰ دلار، برای افراد باتجربه بین۳۸.۰۰۰ تا۵۳.۰۰۰ دلار و برای مهندسان ارشد بالای۶۱.۰۰۰ دلار می باشد.