مهندسی مکانیک چیست و کار مهندس مکانیک کدامست؟
نگاهی به مهندسی مکانیک
مهندسی مکانیک که از زمان انقلاب صنعتی اروپا به صورت مستقل شناخته شد، ارتباط و اشتراکات زیادی با بسیاری از حوزه های مهندسی دیگر دارد. دکتر محمد دورعلی از اساتید مهندسی مکانیک دانشگاه صنعتی شریف در معرفی مهندسی مکانیک می‌گوید: مهندسی مکانیک را شاید بتوان از نقطه‌نظر تنوع موضوعات تحت پوشش، جامع‌ترین مهندسی به شمار آورد. چون مهندسی مکانیک در برگیرنده تمامی علوم و فنونی است که با تولید، تبدیل و استفاده از انرژی، ایجاد و تبدیل حرکت و انجام کار، تولید و ساخت قطعات و ماشین‌آلات و به کارگیری مواد مختلف در ساخت آنها و همچنین طراحی و کنترل سیستم‌های مکانیکی، حرارتی و سیالاتی مرتبط می‌باشد.
کار مهندس مکانیک
کار مهندس مکانیک مبتنی بر دانش طراحی و ساخت است. مهندس مکانیک، اصول اساسی نیرو، انرژی، حرکت و گرما را می‌آموزد و با دانش تخصصی خود، سیستم‌های مکانیکی و دستگاه‌ها و فرایندهای گرمایی را طراحی کرده و می‌سازد. مهندس مکانیک گستره وسیعی از دستگاه‌ها، فرآورده‌ها و فرایندها را تولید می‌کند؛ از قالب ساخت سوزن ته‌گرد تا مدل‌سازی حرکت ماهواره‌ها در فضای خارج از جو، موتورها و سیستم‌های کنترل خودرو و هواپیما، نیروگاه‌های الکتریکی، دستگاه‌های پزشکی و اجزا و قطعه‌های گوناگون و….
مهندسی مکانیک مناسب شماست اگر …
اگر تفکر فنی و توانایی خوبی در حل مساله دارید و می خواهید در حوزه مهندسی کار کنید، شغل مهندسی مکانیک می تواند برای شما مناسب باشد.
تخصص مهندس مکانیک
مهندس مکانیک، با توجه به تخصص خود توانمندی های خاصی را کسب می کند. به عنوان مثال برخی از آنها به طراحی اجزا و مکانیزم ماشین آلات مختلف می پردازند (اکثرا فارغ التحصیلان مهندسی مکانیک گرایش جامدات) و گروهی طراحی و محاسبه اجزای سیستم های مبتنی بر تبدیل انرژی، انتقال حرارت و سیالات مانند مولدهای حرارتی، نیروگاه های آبی و… را برعهده دارند(عمدتا فارغ التحصیلان مهندسی مکانیک گرایش حرارت و سیالات).
به طور کلی محاسبات فنی، طراحی، تهیه نقشه، روش‌های تولید، ساخت قطعات مختلف، آزمایش ماشین‌آلات مختلف، محاسبه و ساخت خودروها، قطارها، هواپیماها، ساخت و طراحی دستگاه‌های فاضلاب، گرم کننده‌های ساختمان، موتورهای احتراق، فناوری لیزر و … به علاوه ساخت تمامی تاسیسات صنعتی در دنیا از جمله مهارت‌های مهندسان مکانیک می باشد.
زمینه های کار مهندس مکانیک
زمینه های مختلف فعالیت یک مهندس مکانیک عبارتند از :
- طراحی : ماشین‌ها و دستگاه‌هایی که هر نوع محصولی را ساخته و بسته‌بندی می‌کنند، تجهیزات گردنده مانند پمپ‌ها، فشرده‌سازها (کمپرسورها)، دمنده‌ها، توربوماشین‌ها (توربین‌ها و …)، موتورهای درون‌سوز، مخزن‌های تحت فشار، رآکتورها، مبادله‌کن‌های گرمایی، دیگ‌های بخار، سامانه‌های لوله‌کشی، وسیله‌های نقلیه مانند خودرو، کامیون، اتوبوس، هواپیما، قطار وغیره، تجهیزات حمل مواد مانند تسمه‌نقاله‌ها، روبات‌ها و طراحی کنترلر برای سیستم‌های دینامیکی.
- تحلیل : شکست و فرسودگی دستگاه‌ها، بهبود عملکرد و قابلیت اطمینان قطعات، سیستم‌های انتقال حرارت، ارتعاشات مکانیکی، آکوستیک و پیزوالکتریک.
- ساخت و تولید : فرایندهای ماشین‌کاری سنتی، فرایندهای ماشین‌کاری غیر سنتی، فرایندهای شکل‌دهی شامل شکل‌دهی ورقی و حجمی، طراحی و ساخت قالب‌ها و قیود، روش‌های اتصال و جوشکاری، عملیات حرارتی، روش‌های ریخته‌گری، مترولوژی و سیستم‌های اندازه‌گیری.
- کنترل کیفیت : آزمایش کیفیت، امنیت و قابلیت اطمینانِ فرآورده‌ها، دستگاه‌ها و فرایندها،
- زمینه های نوین : فناوری نانو، سیستم‌های میکروالکترومکانیکی (حسگری و عملگری)، سیستم‌های دارو‌رسانی در ابعاد نانو، سیستم‌های میکرو و نانو سیالاتی، نانو‌روبات‌ها
مهندسان مکانیک از بسیاری از ابزارها، موتورها و ماشین ها استفاده می کنند. نمونه ای از آنها عبارتند از :
- ماشین های تولید برق مانند ژنراتورها، موتورهای احتراق داخلی و توربین های گاز و بخار
- ماشین های برقی مانند یخچال ها و تهویه های هوا
- تجهیزات تولید صنعتی مانند روبات های مورد استفاده در تولید
- سایر ماشین های داخل ساختمان ها مانند آسانسورها و پله های برقی
- ابزارهای ماشین آلات و ابزار سایر موتورها
- سیستم های حمل و نقل مواد از قبیل سیستم های نقاله مکانیکی و ایستگاه های انتقال خودکار
مهندس مکانیک می تواند در پروژه های مقیاس وسیع مانند توسعه راه های مهار امواج و قدرت جزر و مد و یا در پروژه های مقیاس کوچک مانند ساخت پروتزهای ایمپلنت مشغول به کار شود.
دانش و مهارت مورد نیاز مهندس مکانیک
- قوی بودن در ریاضی و فیزیک – زیرا اساس مهندسی مکانیک بر این دروس بنا شده است.
- داشتن خلاقیت و قدرت تجسم خوب- از آنجا که طراحی و رفع عیوب سیستم ها و دستگاه ها از وظایف اصلی مهندس مکانیک می باشد، داشتن خلاقیت و تجسم قوی لازم و ضروری است.
- دانش و علاقه فراوان به امور فنی
- مهارت کار تیمی – برای همکاری با سایر مهندسان، تکنسین ها و مدیران ارشد
- توانایی اولویت بندی و برنامه ریزی موثر
- توانایی کار با کامپیوتر و تسلط بر نرم افزارهای مرتبط – از آنجا که بسیاری از امور مهندسی مکانیک مانند طراحی ها و شبیه سازی ها و بسیاری از تشخیص عیوب به کمک کامپیوتر و نرم افزارهای تخصصی انجام می شود، مهندس مکانیک باید آشنایی و تسلط کافی روی آنها داشته باشد.
- توانایی تحمل شرایط کاری پرفشار – به خصوص در پروژه های بزرگ
با بررسی کامل وضعیت استخدام مهندس مکانیک ، می توان به مجموعه کاملی از مهارت های تخصصی مهندس مکانیک دست یافت. البته این تخصص ها با توجه به گرایش های تخصصی مهندس مکانیک متفاوت هستند. بسیاری از کارجویان می توانند این تخصص ها را در دوران تحصیل و از طریق کارآموزی کسب کنند تا بتوانند پس از فارغ التحصیلی به راحتی شغل مناسبی را پیدا کنند. در اینجا به برخی از مهارت های تخصصی مهندس مکانیک به طور کلی اشاره می شود :
- تسلط به زبان انگلیسی
- مهارت های نرم افزاری
- آشنا با مدیریت پروژه
- تسلط در طراحی
- آشنا با سیستم ها و تجهیزات
- مسلط به نصب و راه انداری ماشین آلات
- و …
مهارت های نرم افزاری مهندس مکانیک
اگر به بررسی اجمالی آگهی های استخدامی مهندس مکانیک بپردازید، متوجه خواهید شد اکثر کارفرماها، شرکت ها و سازمان ها یکی از شرایط جذب مهندس مکانیک را تسلط بر نرم افزارهای مربوط به حوزه مهندسی مکانیک قرار داده اند.
- ایجاد و تحلیل طرح ها
- شبیه سازی و آزمایش اینکه یک ماشین چگونه کار خواهد کرد
- ایجاد مشخصات قطعات
- نظارت بر کیفیت محصولات
- کنترل ساخت و تولید
برخی از نرم افزارهای تخصصی مهندسی مکانیک
- pro-engineer : نرم‌افزار طراحی قطعات
- Working Model : نرم افزار تحلیل و مونتاژ مدل های سه بعدی و ترسیمات دوبعدی
- Marc: نرم‌افزار تحلیل نیروها و تنش‌ها
- Ansys: نرم‌افزاری برای تحلیل مهندسی قطعات در تحلیل‌های دینامیکی
- Catia: نرم‌افزار طراحی قطعات
- Fluent : نرم‌افزار تحلیل و بررسی حرکت سیالات
- Gambit : نرم افزاری برای مدل سازی و ایجاد مدل ریاضی برای حل گر Fluent
- Matlab : نرم‌افزاری برای نوشتن برنامه و محاسبات ریاضی در مهندسی
- Solidworks : نرم‌افزار طراحی قطعات
- C-Mold : نرم‌افزار طراحی قالب‌های صنعتی
- Power shape: نرم‌افزار مدل‌سازی
- EdgeCAM : نرم افزار طراحی و عملیات ساخت و تولید
- Cosmos: نرم‌افزار تحلیل نیروها و تنش‌ها
- نرم افزار Carrier : نرم افزار طراحی سیستم های تهویه مطبوع
رشته های تحصیلی مرتبط با شغل مهندس مکانیک
از آنجا که مهندسی مکانیک کاری کاملا حرفه ای و تخصصی است، برای رسیدن به آن باید آموزش های دانشگاهی و تخصصی ببینید. رشته مهندسی مکانیک در دانشگاه در سه مقطع کارشناسی ، کارشناسی ارشد و دکترا آموزش داده می شود.
در موضوع ادامه تحصیل در مقطع کارشناسی ارشد همواره بحثهای داغ و مفصلی در خصوص انتخاب گرایش مناسب در پاسخ به این سوال که” بهترین گرایش ارشد مکانیک کدامست ؟ ” مطرح است.
به عنوان مثال گروهی در مقایسه بازارکار و استخدام مهندس مکانیک گرایشهای تبدیل و طراحی کاربردی و ساخت تولید را بهتر می دانند در حالی که گروهی دیگر نظرات متفاوتی دارند.
یا مثلاً برخی ساخت و تولید را از این حیث که جا برای خوداشتغالی بیشتری دارد مناسب تر می دانند.
ما در اینجا در مقام ارزش گذاری به این گفته ها و موارد مشابه نیستیم اما معتقدیم گرایش مناسب برای هر فرد می تواند متفاوت باشد و عواملی همچون استعداد ، علاقه ، پایه درسی ، موقعیت جغرافیایی و … می تواند در انتخاب بهترین گرایش و شغل آینده موثر باشد
در یک انتخاب شغل صحیح و درست، عوامل مختلفی از جمله ویژگی های شخصیتی، ارزش ها، علایق، مهارت ها، شرایط خانوادگی، شرایط جامعه و … برای هر فرد باید در نظر گرفته شوند. یکی از مهم ترین این عوامل ویژگی های شخصیتی می باشد. شناخت درست شخصیت هر فرد فرآیندی پیچیده و محتاج به تخصص و زمان کافی است. البته هر فردی ویژگی های منحصربه فرد خود را دارد، حتی افرادی که به نوعی تیپ شخصیتی مشابه دارند، باز هم در برخی موارد با یکدیگر متفاوت هستند.
به طور کلی همیشه افراد موفقی از تیپ های شخصیتی مختلف در تمام مشاغل هستند و نمی توان دقیقا اعلام کرد که فقط تیپ های شخصیتی خاصی هستند که در این شغل موفق می شوند. اما طی تحقیقاتی که صورت گرفته تیپ های شخصیتی ای که برای این شغل معرفی می شوند، عموما این کار را بیشتر پسندیده و رضایت شغلی بیشتری در آن داشته اند.
شخصیت شناسی مهندس مکانیک بر اساس تست MBTI
INTJ این تیپ شخصیتی توان پژوهش و برنامه ریزی مستقل داشته و منطقی می باشد. او به کمک شم خود توان دیدن و در نظر گرفتن همه راه حل های ممکن و خلاقانه را دارد.
ESTJ این تیپ شخصیتی دوست دارد با چیزهای ملموس و واقعی سر و کار داشته باشد. او می تواند بر اساس استدلال های قیاسی خود به علت و معلول ها پی برده و نتیجه گیری کند.همچنین علاقه دارد در واحدهای سازمان یافته در سمت های ارشد و مدیریتی کار کند.
ISTJ این تیپ شخصیتی از دقت بالایی برخوردار است و دارای مهارت های فنی خوبی می باشند.
ESTP این تیپ شخصیتی از اطلاعات فنی خوبی برخوردار بوده و به خوبی می تواند با ابزارهای مختلف کار کند. او بیشتر مایل است برای خود کار کند.
ISTP این تیپ شخصیتی به رشته های فنی و فهمیدن چرایی و چگونگی کار کردن اشیا علاقه دارد. او مشاهده کننده خوبی بوده و به جزئیات و واقعیات توجه زیادی دارد. استفاده از تحلیل های منطقی به خوبی در کار این تیپ شخصیتی مشهود است.
محل کار مهندس مکانیک
زمینه های استخدام و حوزه کاری مهندس مکانیک متعدد و متنوع است.
مهمترین زمینه های کاری مهندس مکانیک طراحی و ساخت ماشین‌آلات و قطعات آنها، طراحی و ساخت تجهیزات مکانیکی نیروگاه‌ها، طراحی و ساخت تجهیزات و سیستم‌های انتقال و تصفیه آب، سیستم‌های مکانیکی وکنترلی پالایشگاه‌ها و کارخانجات شیمیایی، طراحی و ساخت تأسیسات حرارتی و برودتی ساختمان‌ها ، ساخت ماشین‌آلات تغلیظ و بازیافت مواد مثل کارخانجات قند، کاغذ سازی ، سیمان، نساجی، نمک و کنسانتره، طراحی و ساخت وسایل و تجهیزات حمل و نقل زمینی، دریایی و هوایی، ساخت تجهیزات دفاعی و ساخت ربات‌ها، بازوهای مکانیکی و سیستم‌های تولید می باشند.
بر این اساس امکان استخدام مهندس مکانیک در صنایع نظامی، هوافضا، پزشکی و داروسازی، شرکت های مشاوره ای و پیمانکاری، شرکت های نفتی (هر سال بخش عظیمی از فارغ‌التحصیلان مکانیک جذب صنایع وابسته به نفت و پتروشیمی می‌شوند) و معدنی داخلی و خارجی وجود دارد.
همچنین مهندس مکانیک می تواند به عنوان کارشناس و مشاور فنی در بانک‌ها ، شرکتهای سرمایه‌گذاری و بیمه و شرکتهای بازرسی و نظارت امور بین‌المللی استخدام شود. با کسب تجربه بیشتر هم می تواند وارد مشاغل سطح بالاتری مانند مدیریت پروژه، متخصص تحقیقات و مشاور شود.
استخدام مهندس مکانیک در سمت های مختلف
مهندس مکانیک در شرکت یا سازمان ها در سمت های مختلف استخدام می شود. در نتیجه بررسی آگهی های استخدام کشور، برخی از مهم ترین سمت های مهندس مکانیک که مورد نظر کارفرمایان هستند، عبارتند از:
استخدام مهندس مکانیک، استخدام کارشناس مکانیک، استخدام مدیر پروژه، استخدام کارشناس پروژه، استخدام کارشناس طراحی، استخدام کارشناس کیفیت، استخدام سرپرست کنترل کیفیت، استخدام کارشناس فنی، استخدام کارشناس تاسیسات، استخدام مدیر تولید، استخدام کارشناس تجهیزات، استخدام سرپرست تاسیسات،استخدام مهندس ناظر تاسیسات مکانیک ساختمان، استخدام کارشناس طراحی مکانیک تجهیزات، استخدام مهندس پایپینگ، استخدام سرپرست مکانیک و …
علاوه بر موارد ذکر شده در بالا، یکی از مشاغلی که یک مهندس مکانیک می تواند در آن مشغول به کار شود، کارشناس رسمی دادگستری است. یک مهندس مکانیک می تواند پس از شرکت در آزمون تخصصی کارشناس رسمی دادگستری و قبولی در آن، پس از گذراندن دوره های لازم، مجور فعالیت به عنوان کارشناس رسمی دادگستری را دریافت و مشغول به کار شود
وضعیت استخدام مهندس مکانیک
با بررسی وضعیت موجود و میزان درخواست های استخدام برای مهندس مکانیک از سوی کارفرماها، می توان دریافت که وضعیت بازارکار و استخدام مهندس مکانیک در شرایط فعلی از وضعیت نسبتا مناسبی برخوردار است.
به دلیل حرکت کشور به سمت توسعه صنایع مختلف و خود کفایی در آنها و از طرف دیگر با توجه به نقش مهم و کلیدی مهندس مکانیک در صنایع، می توان این پیش بینی را داشت که در سال های آینده بازار کار مهندس مکانیک از شرایط خوبی برخوردار باشد.
وضعیت استخدام مهندس مکانیک در سایر کشورها
در کنار بررسی وضعیت استخدام مهندس مکانیک در ایران، بسیاری به دلایل مختلف خواستار اطلاع از وضعیت استخدام مهندس مکانیک در سایر کشورهای جهان به ویژه کشورهای مهاجرپذیر هستند. در اینجا به عنوان نمونه وضعیت استخدام مهندس مکانیک در برخی کشورهای جهان آورده شده است :
آمریکا – پیش بینی ها نشان می دهد میزان استخدام مهندس مکانیک بین سال های ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۰، رشد۹ درصدی خواهد داشت. در حالی که متوسط این رشد برای همه مشاغل ۱۴ درصد می باشد.
استرالیا – میزان رشد استخدام مهندس مکانیک در سال ۲۰۱۱، ۳۲.۶ درصد بوده و برای سال های آتی افزایش رشد پیش بینی شده است.
درآمد و حقوق مهندس مکانیک
با توجه به گستردگی بازارکار مهندسی مکانیک ، درآمد مهندس مکانیک در بخش های مختلف، متفاوت است. مهندس مکانیک که در بخش دولتی استخدام شده است، با توجه به قانون مدیریت خدمات کشوری حقوق دریافت می کند. در بخش خصوصی شرایط کاملا متفاوت است. در این بخش به معیارهای تخصص، مهارت، دانش و تجربه مهندس مکانیک بیشتر توجه شده و معمولا بر اساس این ویژگی ها، میزان حقوق او تعیین می شود.
بر اساس آخرین آمار حقوق مهندس مکانیک که به عنوان کارشناس در حوزه های مختلف مشغول بکار است، در شرکتهای کوچک به طور متوسط بین ۸۰۰۰۰۰ تومان تا ۴۰۰۰۰۰۰ تومان می باشد . البته لازم به ذکر است حقوق مهندس مکانیک در شرکتها و شهرهای مختلف متفاوت است .
تاثیر سابقه کاری بر درآمد مهندس مکانیک در ایران
سابقه کاری عامل بسیار موثری در یافتن یک شغل مناسب و کسب درآمد و حقوق بالاتر می باشد. این در مورد در استخدام همه مشاغل از جمله استخدام مهندس مکانیک صدق می کند. اگر نگاهی به آگهی های استخدام مهندس مکانیک بیاندازید، می بینید که در اکثر آنها داشتن سابقه کاری یکی از موارد مورد تاکید کارفرمایان است . میزان سابقه کاری مورد نظر کارفرمایان مختلف از ا سال تا بیش از ۱۵ سال متغیر می باشد اما متوسط سابقه کاری لازم را می توان حدود ۵ سال در نظر گرفت.
تاثیر مهارت در استخدام ومیزان درآمد مهندس مکانیک
داشتن مهارت های شخصیتی و تخصصی در پیدا کردن سریع کار و کسب درآمد بیشتر بسیار موثر است. علیرغم وجود مشکلات استخدامی در کشور و شکایت زیاد کارجویان از نبود فرصت های شغلی کافی، یکی از مهم ترین و شاید بتوان گفت اصلی ترین دلیلی که باعث می شود یک کارجو نتواند سریع شغل مناسب و مطلوبی را پیدا کند، نداشتن مهارت و دانش کافی می باشد.
بسیاری از کارجویان تنها به درسی که در دانشگاه خوانده اند (که عموما فقط مطالبی تئوری می باشند) اکتفا کرده و خود را برای ورود به بازارکار آماده نمی کنند. البته شاید مشکل اصلی به روش های آموزشی دانشگاه های کشور برگردد ولی هر فردی خود نیز می تواند برای پیشرفت و رشد فردی اش قدم بردارد.
بنابراین اگر یک مهندس مکانیک می خواهد سریع شغل مناسبی پیدا کند باید مهارت های خاصی را دارا باشد. برخی از این مهارت ها، فردی و شخصیتی می باشد از جمله : توان مدیریت زمان، داشتن دقت بالا، توان حل مساله ، داشتن خلاقیت، توان برنامه ریزی و
درآمد مهندس مکانیک در برخی کشورهای جهان
بسیاری از افرادی که می خواهند به کشور دیگری مهاجرت کنند، قبل از هر چیزی وضعیت درآمدی شغل خود در آن کشور را بررسی می کنند. در این بخش درآمد و حقوق مهندس مکانیک (در سال ۲۰۱۵) به صورت سالیانه در کشورهای آمریکا، استرالیا، کانادا و انگلستان که از کشورهای مهاجرپذیر در دنیا هستند، مورد مقایسه قرار می گیرد.