خلبان هواپیما کیست و چه کاری انجام می دهد؟
خلبان به چه شخصی می گویند ؟
در ویکی پدیا (دانشنامه آزاد جهانی) خلبان به این صورت تعریف شده است :
خلبان یا هوانورد کسی است که به‌خاطر شغلش یا برای تفریح به هدایت هواپیما یا دیگر وسائل پروازی می‌پردازد. خَلَبان یا خله‌بان در واژه به معنای “سکاندار” است. خلبان را در زمان های قدیم در فارسی «آویاتور» یا «پیلوت» می‌گفتند.
گواهینامه خلبانی
داشتن شغل خلبانی نیازمند آموزش‌های منظم و داشتن گواهینامه خلبانی است. بسیاری به خلبانی به صورت آماتور و غیر حرفه‌ای می‌پردازند. خلبانی و هدایت کلیه وسائل پروازی حتی هواپیمای فوق سبک نیز نیازمند اخذ گواهینامه خلبانی و مجوز پرواز است.
ساعت و محل کار خلبان
شما به عنوان خلبان ممکن است در بخش های دیگر سیستم هوایی غیر مسافری مانند سمپاشی محصولات کشاورزی، تست پرواز و یا آموزش پرواز کار کنید. ساعت کاری شما متفاوت است و می تواند در شبها و یا در تعطیلات باشد. ساعات کاری به دلیل مسائل امنیتی بسیار منظم و دقیق و اغلب شناور هستند. بسته به طول سفر، شما مدتی را از خانه دور خواهید بود.
مشکلات زندگی خلبانی
زندگی یک خلبان، خاص است که هر کسی توانایی زندگی در چنین شرایطی را ندارد. سفرهای پی‌در پی، خطرات پرواز، استرس مسئولیت حفظ جان مردم، پروازهای غیرمنتظره، دوری از خانواده و… بخشی از مشکلاتی است که اگر فرد بدون آگاهی از آنها وارد این حرفه شود، ممکن است دچار مشکل شود.
خلبان ، فرمانده هواپیما
بالاترین فرد در سیستم هدایت وکنترل و نظارت هواپیما خلبان است که در واقع فرمانده هواپیمایی است که میلیون‌ها دلار ارزش دارد. خلبان در طول پرواز مسئولیت جان صدها مسافر را که هزاران چشم به راه دارند بردوش می‌کشد. داشتن توانایی مدیریت بحران و حفظ قوه تعقل و تفکر و خونسردی حتی تا دم مرگ توانایی‌هایی است که یک خلبان به آن نیاز دارد. از سوی دیگر یک خلبان به لحاظ تنظیم ساعات پرواز در اوقات متفاوت نمی‌تواند برنامه‌ریزی دقیقی برای زندگی شخصی خود داشته باشد و بیشتر باید از یک برنامه شناور استفاده کند، چرا که هر هفته یا هر ماه برنامه پروازها تغییر می‌کند.
علاوه بر اینها سلامت جسمی و روحی تنها برای ورود به کار خلبانی لازم نیست. خلبان باید مرتب از شرایط جسمی و روحی خودش باخبر باشد و بر اساس آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌های سازمان هواپیمایی کشوری قوانین سختگیرانه‌ای برای بررسی سلامت خلبانان در کلاس‌های مختلف وجود دارد.
بازنشته ها، پرطرفدارترند
گرچه خلبانان گاه با فرارسیدن موعد یا سقف پرواز و گاه به ناگزیر بازنشسته می‌شوند، اما بسیاری از آنان نیز تازه پس از فرارسیدن موعد بازنشستگی و سقف پرواز در یک هواپیمایی، در شرکتی دیگر مشغول به کار می‌شوند، چرا که برخی شرکت‌های هواپیمایی اصولا استخدام خلبانان بازنشسته شرکت‌های دیگر را ترجیح می‌دهند. این مساله البته مانند مشاغل دیگر تنها به دلیل هزینه‌های بیمه نیست.
هر خلبان تازه کار در شرکت باید دوره‌ها و شرایطی را از سربگذراند که برای شرکت هزینه دارد، اما خلبانان بازنشسته علاوه بر داشتن همه این موارد کوله‌باری از تجربه را نیز بر دوش دارند. هم به دلیل مسائل مربوط به بیمه و هم از آنجا که خلبانان بازنشسته بسیاری از دوره‌ها و شرایط لازم را از قبل گذرانده‌اند و نیاز به سرمایه‌گذاری تازه ندارند.
وظایف خلبان هواپیما
- بررسی اجزای هواپیما و سوخت آن قبل از پرواز
- اطمینان یافتن از درست کار کردن سیستم های ایمنی در قبل و حین پرواز
- انتخاب بهترین مسیر با توجه به گزارشات هواشناسی و اطلاعات ترافیک هوایی
- اجرای دستورالعمل های فرودگاه و بخش کنترل ترافیک هوایی از زمان حرکت در باند فرودگاه تا پس از انجام پرواز و فرود در باند فرودگاه مقصد و توقف کامل
- بررسی اطلاعات پرواز و انجام تنظیمات لازم برای تطبیق دادن خود با تغییرات آب و هوایی
- دادن اطلاعات لازم به مسافران و خدمه هواپیما در طول پرواز
- نوشتن گزارشات پرواز پس از فرود شامل هر گونه مشکلات موجود در هواپیما یا مسیر پرواز
- مدیریت و کمک به بارگزاری و تخلیه محموله ها و بارها در هواپیماهای کوچک
معمولا هدایت هواپیما توسط یک تیم دو نفره متشکل از خلبان و کمک خلبان انجام می گیرد. در پروازهای طولانی معمولا یک مهندس پرواز برای بررسی قسمت های مختلف هواپیما و افزایش ایمنی پروازها در هواپیما مستقر است. به عنوان خلبان هواپیما، وظیفه رساندن مسافران و بارها به مقصد آنها از راه هوایی بر عهده شماست. البته می توانید خلبان هواپیماهای نظامی بوده و عملیات های مختلف انجام دهید
خلبانی برای شما مناسب است ، اگر …
این شغل می تواند هیجان انگیز و چالشی باشد ولی مسئولیت زیادی را به همراه دارد. اگر عاشق پرواز و مسافرت هستید و از سلامت کامل روحی و جسمی برخوردارید، این شغل ایده آل شماست. برای این شغل باید در کار تیمی قوی باشید. همچنین قدرت بینایی خوب، تمرکز بالا و توان حفظ آرامش در شرایط بحرانی داشته باشید. داشتن مدرک معتبر دانشگاهی و حرفه ای نیز ضروری است
چطور خلبان شوم
این مرحله اغلب در سه روز در تهران برگزار می شود. روز اول به معاینات پزشکی اختصاص دارد. قد شما نباید از ۱۶۵ کمتر باشد. جراحات ناشی از تیغ و چاقو و جراحی یا شکستگی نداشته باشید. فاصله زانوهایتان از عرض یک قنداق تفنگ بیشتر نباشد. پس از بررسی برخی موارد دیگر پزشکی، میزان دید (درجه چشم)، میزان آستیگمات بودن چشم ها و کوررنگی تان معاینه خواهد شد. پزشک دیگری دندان ها و لثه هایتان را بررسی خواهد کرد. افرادی که بیش از چهار دندان پر شده دارند یا یک دندان کم دارند مردود خواهند شد. عفونت های دهان و دندان نیز جلوی امضا شدن کارت تان را خواهد گرفت. مراحل بعدی نیز معاینه قلب، فشار خون، اعصاب، حلق، بینی و شنوایی را شامل می شود.
روز دوم باید تست ورزش (چند دور دویدن دور یک میدان بزرگ، شنا، دراز و نشست و توانایی انجام ورزش های کششی) بدهید و روز سوم نوبت آزمون های عقیدتی است.
اما اگر این آزمون را از سر بگذرانید دو ماه در پادگانی مخصوص و با شرایطی ویژه دوره خواهید دید و پس از یک استراحت کوتاه، تحصیلتان در دانشگاه شهید ستاری آغاز می شود. تحصیل دانشجویان دانشگاه شهید ستاری شبانه روزی است و امکانات دانشگاهی خوبی در اختیار دانشجویان قرار می گیرد. برنامه صبحگاه عمومی رسمی دانشگاه شنبه ها انجام می شود و پوشیدن البسه نظامی برای تردد به قسمت های مختلف دانشگاه ضروری است. دانشجویان بعد گذراندن چهار سال و موفقیت در آزمون های عملی و تئوری پرواز با درجه ستوان دومی فارغ التحصیل شده و با توجه به مهارت ها و تخصص های دوران دانشجویی به یکی از پایگاه های نیروی هوایی منتقل و پرواز خود را با یکی از جنگنده ها یا هواپیماهای ترابری شروع می کنند.
روشی دیگر برای خلبان شدن …
راه دیگر خلبانی از طریق دریافت گواهینامه است. بر اساس آیین نامه سازمان هواپیمایی کشوری جمهوری اسلامی ایران، متقاضی صدور گواهینامه پرسنل پروازی در صورت با موفقیت گذراندن دوره آموزشی مصوب در مرکز آموزش مورد تائید، اثبات دانش علمی، اثبات مهارت پرواز در سیمولاتور، اثبات مهارت پرواز با وسیله پرنده، اثبات توانایی صحبت کردن و فهمیدن زبان مورد نیاز برای مکالمات رادیویی و دارا بودن سلامت پزشکی مناسب می تواند گواهینامه مدنظر را از سازمان دریافت کند.
مرکز آموزش فنون و خدمات هوایی یک مرکز دولتی است که دوره های آموزشی خلبانی را به صورت ترکیبی از آموزش مجازی تئوری و آموزش حضوری پرواز را برگزار می کند. دانشجویان پس از پایان دوره خلبانی و دیسپچری برای دریافت گواهینامه به سازمان هواپیمایی کشوری معرفی خواهند شد و پس از موفقیت در آزمون سازمان هواپیمایی گواهینامه بین المللی برای دانشجو صادر خواهد شد.
نام نویسی در آموزشگاه های آزاد هم شرایط خود را دارد اما شاید برای بسیاری مهم ترین مساله هزینه دست کم ۳۰ میلیون تومانی است که برای گذراندن این دوره باید بپردازید. البته پیشتر شرکت های هواپیمایی هم خود در جذب خلبان اقدام می کردند، اما اکنون اغلب ترجیح می دهند هزینه ها در آموزشگاه های خصوصی انجام شود و خلبان که آماده شد به شرکت های هواپیمایی بیاید. نکته مهم دیگر درباره آموزشگاه های آزاد این است که برای نام نویسی در آنها شرایط جنسیتی وجود ندارد یعنی خانم ها نیز می توانند در این آموزشگاه ها نام نویسی و مدرک دریافت کنند. هم اکنون در شهرهای شیراز، تهران، تبریز، اهواز و مشهد مراکزی برای آموزش خلبانی به دختران وجود دارد، اما هنوز اقدامی برای اشتغال به کار ایشان انجام نشده است.
داشتن مدرک دیپلم، حداقل ١٨ سال سن، حداقل قد ١۶۵ سانتی متر، قبولی در آزمون و مصاحبه ورودی (شامل زبان انگلیسی، هوش و اطلاعات عمومی درخصوص هوافضا)، احراز صلاحیت پزشکی طبق استاندارد سازمان هواپیمایی کشوری، تدین به یکی از ادیان رسمی کشور، عدم اعتیاد و عدم سوء پیشینه و داشتن کارت پایان خدمت وظیفه عمومی یا معافیت دائم غیرپزشکی یا معافیت تحصیلی برای آقایان شرایط پذیرش در این آموزشگاه هاست. پس از قبولی در آزمون ورودی نیز باید در مصاحبه حضوری شرکت کنید و سلامت جسمانی تان تائید شود.
بر اساس آیین نامه ICAS101 (PEL) سازمان هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران، معاینات پزشکی لازم برای دریافت گواهینامه پرسنلی، شامل سلامت فیزیکی و روانی، دید و تشخیص رنگ و شنوایی است. تست پزشکی در بخش هواپیماهای غیر نظامی (Civil) شامل ۲گواهینامه کلاس ۱ و کلاس ۲ است. گواهینامه کلاس ۲ برای دانشجویان PPL، خلبانان دارای گواهینامه PPL، مهندس پرواز و ناوبر است و گواهینامه کلاس ۱ برای دانشجویان CPL و IR و خلبانان دارای گواهینامه CPL و IR خواهد بود.
مدرک PPL برای هواپیماهای سبک مانند Cessna است. کلمه PPL مخفف Private Pilot’s Licence به معنی مدرک خلبانی شخصی است. مدرک CPL برای هواپیماهای سنگین و باربری مانند هواپیماهای Boeing ۷۴۷ ، ATR ، AirBus و… است و CPL مخفف Commerical Pilot’s Licence به معنی مدرک خلبانی تجاری است.
برای دریافت PPL دانشجو بعد از گذراندن کلاس های زمینی و بعد از ۴۰ ساعت پرواز به سازمان هواپیمایی کشوری معرفی می شود و در صورت موفقیت در آزمون گواهینامه PPL دریافت می کند.
برای دریافت CPL دانشجو باید بعد از سپری کردن کلاس های زمینی و ۱۱۰ ساعت پرواز، در آزمون سازمان هواپیمایی کشوری شرکت کند.
برای مرحله سوم Instrument Rating) IR) نیز دانشجو همانند مراحل قبلی بعد از سپری کردن کلاس های زمینی به مدت چهار ماه و ۴۰ساعت پرواز (که ۲۰ ساعت آن با سیملاتور است و ۲۰ ساعت دیگر آن با هواپیماست)، با ادوات ناوبری هواپیما که به خلبان بدون دید معروف است، آشنا خواهد شد و در صورت موفقیت در این مرحله خلبان نامیده می شود. بعد از گذراندن این مرحله است که فرد می تواند جذب شرکت های هواپیمایی شده و به عنوان یک خلبان حرفه ای مشغول به خدمت شود.
مهارت های لازم برای خلبانی
اگر شخصی علاقه مند به خلبانی باشد، باید دانش و مهارت لازم را کسب نماید. برخی از مهمترین آنها به شرح زیر است :
- توانایی درک و انجام کلیه دستورات بخش کنترل ترافیک هوایی
- دادن اطلاعات واضح و درست به خدمه پرواز و مسافران
- توان انجام کار تیمی – زیرا در هر پرواز خلبان باید با افراد متعددی همکاری کامل و بدون نقص داشته باشد که کمک خلبان، مهندس پرواز، مهمانداران، مأمور امنیت پرواز و کارشناسان برج مراقبت از آن جمله اند و هر گونه عدم همکاری با این افراد ممکن است حوادث جبران ناپذیری در پی داشته باشد.
- توانایی استفاده از تجهیزات پرواز
- دقت زیاد و توجه به جزئیات – زیرا کوچکترین خطا و اشتباه در حین پرواز ممکن است حوادث خطرناکی را رقم بزند
- هماهنگی بین چشم و دست – برای افزایش سرعت عمل در مواقع حساس و بحرانی
- توانایی خواندن نقشه ها و تصاویر سه بعدی
- مهارت های ارتباطی خوب به منظور ایجاد فضای آرام و امن برای خدمه پرواز و مسافران هواپیما
- توانایی حفظ آرامش و انجام عکس العمل مناسب در شرایط بحرانی
- آشنایی با زبان انگلیسی – زیرا بسیاری از منابع اطلاعاتی رشته خلبانی به زبان انگلیسی هستند و مکالمات با برج مراقبت و سایر کادر تخصصی پرواز نیز به زبان بین المللی که انگلیسی باشد صورت می گیرد.
بهترین تیپ های شخصیتی برای خلبانی کدامند ؟
شخصیت های مناسب برای خلبانی بر اساس شخصیت شناسی MBTI :
ENTJ این تیپ شخصیتی شان اجتماعی و سطح نفوذی را که به دنبالش است، در این شغل می یابد. او از چالش های این شغل لذت می برد.
INTJ این تیپ شخصیتی عاشق تنوع زیاد در کار بوده و منطقی می باشد. او به کمک شم خود توان دیدن و در نظر گرفتن همه راه حل های ممکن و خلاقانه را دارد.
ESTJ این تیپ شخصیتی دوست دارد در دنیای حقیقی کار کرده و کارهای ملموس انجام دهد. همچنین کار کردن مطابق با رویه ها و مقررات موجود را می پسندد و دوست دارد در موضع قدرت و سرپرستی باشد و نتیجه کار خود را به صورت واقعی و ملموس ببیند.
ISTJ این تیپ شخصیتی از کارهایی که به حفظ و حراست از مردم و خدمت به آنها مربوط باشد، لذت می برد. او حافظه خوبی دارد و به خوبی از اطلاعات گذشته برای حل مسایل جاری استفاده می کند. همچنین کار در محیط های سازمان یافته و با ساختار را دوست دارد.
ESTP این تیپ شخصیتی در بخش خدمات شهری بسیار عالی است. زیرا او کارهای پویا و متنوع را دوست داشته و می خواهد با دیگران در ارتباط باشد. توانایی اقدام سریع و به موقع یکی از ویژگی های او می باشد که در این شغل بسیار مفید است.
ISTP این تیپ شخصیتی از کارهای پویا و چالشی لذت می برذ. او دوست دارد به دیگران کمک کرده و از انعظاف پذیری و ریسک پذیری کافی در کار خود برخوردار است.
ISFP این تیپ شخصیتی از ارائه خدمت به دیگران و رفع نیازهای آنها لذت می برد. او محیط کاری چالشی و پر هیجان را دوست دارد.