مشاور شغلی کیست و چه کاری انجام می دهد ؟
شغل یا کار یکی از اصلی ترین بخش های زندگی هر فردی است. کار به انسان هویت داده و بسیاری از زمینه های شکوفایی او را فراهم می کند. بخش عمده دوره زندگی هر فردی را زمان کاری و شغلی او تشکیل می دهد. همه این موارد اهمیت بالای شغل در زندگی افراد را مشخص می کند.
در دنیای پیچیده امروز که گزینه ها و عوامل زیادی پیش روی انسان ها قرار دارد، انجام یک انتخاب درست کاری مشکل است. این انتخاب ها در زمینه های مختلف زندگی می باشند. یکی از آنها انتخاب شغل مناسب است. انتخاب شغل درست به افراد کمک می کند علاوه بر استفاده درست از استعدادها و توانمندی های بالقوه خود، به رضایت و آرامش در زندگی برسند.
نقش مشاور شغلی در انتخاب صحیح شغل
برای رسیدن به این شغل مناسب، کسی که می تواند به افراد کمک کند، مشاور شغلی است. مشاور شغلی استعدادها و امکانات و خصوصیات روانی و جسمی فرد را در نظر گرفته و شغلی را که متناسب و سازگار با آنها باشد را به او پیشنهاد می کند. در واقع مشاور شغلی آشنایی کامل با مشاغل مختلف دارد و با دریافت و بررسی اطلاعات مربوط به توانایی ها، استعدادها، امکانات و شرایط فرد متقاضی، بهترین شغل را برای او می یابد.
مشاوره شغلی در مراحل مختلف زندگی افراد نقش متفاوتی دارد. در مورد دانش آموزی که هنوز رشته تحصیلی و آینده شغلی خود را انتخاب نکرده، مشاور شغلی به بررسی دقیق ویژگی های شخصیتی، استعداد و توانمندی ها، علایق و شرایط خانوادگی او پرداخته و با توجه به آنها، رشته تحصیلی و به دنبال آن شغل مناسب او را تشخیص و او را در جهت مناسب قرار می دهد.
مشاور شغلی در مورد فرد شاغلی که به شغل خود علاقه دارد ولی از وضعیت فعلی راضی نیست و یا دانشجویی که به رشته خود علاقه دارد ولی نمی داند برای ورود به شغل چه کار کند، وظایف متفاوتی دارد. مشاور شغلی به او کمک می کند تا از طرفی جنبه های مختلف شغل خود از جمله زمینه های کارآفرینی، رشد شغلی، راه های افزایش درآمد و… و از طرف دیگر توانمندی ها و استعدادهای خود را به خوبی بشناسد. بر اساس این اطلاعات راه های مناسب بهبود وضعیت شغلی و پیشرفت را به او نشان می دهد.
مشاوره شغلی سازمانی
مشاوره شغلی در بحث سازمانی نیز معنا دارد. در سازمان مشاور شغلی به بررسی پست ها و سمت های سازمانی پرداخته و با انجام مصاحبه ها و گرفتن تست های روان شناسی و شخصیت شناسی مناسب از کارکنان به شناخت کاملی می رسد و بهترین شغل برای هر فرد در آن سازمان را مشخص می کند. این کار مشاوره شغلی علاوه بر افزایش کارآیی و بهره وری کارکنان سازمان، رضایت شغلی آنان را نیز فراهم می کند.
ویژگی های مشاور شغلی
مشاور شغلی باید شنونده و روانشناس خوبی بوده و مهارت های ارتباطی و پرسش گری مناسبی نیز دارا باشد. او باید شناخت کامل و خوبی از مشاغل مختلف، ویژگی ها، شرایط بازارکار و…آنها داشته و با همه روش ها و فنون شناسایی ویژگی ها و شخصیت افراد نیز آشنا باشد. در واقع باید انسان شناس متبحری باشد.
مشاوره شغلی در ایران
در کشور ما حوزه مشاوره شغلی هنوز شکل تخصصی پیدا نکرده است. در حال حاضر در بسیاری از موارد مشاوره شغلی به یافتن شغل توسط کاریابی ها و یا هدایت افراد به سوی کارآفرینی و برخی موارد جزئی دیگر خلاصه می شود. در صورتی که یکی از مهم ترین حوزه های مشاوره شغلی، کمک به دانش آموزان در یافتن رشته و شغل مناسب شان می باشد که به صورت بسیار محدود در برخی موارد انجام می شود. با توجه به روند حذفی کنکور دانشگاه ها و تاکید همه معلمان و مشاوران بر انتخاب رشته تحصیلی متناسب با توانایی ها، علایق و شرایط دانش آموزان، ضرورت وجود این شغل بسیار احساس می شود. از طرفی در سازمان ها نیز به نیروی انسانی و رضایت آنها، اهمیت بیشتری نسبت به قبل داده می شود. بنابراین مشاور شغلی به عنوان یک راهنما برای قرار دادن کارکنان در جایگاه شغلی مناسب شان در سازمان، یک عنصر کلیدی است.
رشته مشاوره شغلی برای علاقه مندان
در سال های قبل رشته تخصصی مشاوره شغلی در دانشگاه ها وجود نداشت و فارغ التحصیلان رشته های روانشناسی، مشاوره و علوم تربیتی کار مشاوره شغلی را انجام می دادند. اما چند سالی است گرایش مشاوره شغلی در مقطع کارشناسی ارشد در برخی از دانشگاه ها راه اندازی شده و این کمک می کند افراد متخصص در حوزه مشاوره شغلی در کشور تربیت شوند.
محل و ساعت کار مشاور شغلی
کار مشاور شغلی معمولا به صورت تمام وقت و گاهی اوقات به صورت پاره وقت می باشد. محل کار مشاور در مدارس، دانشگاه ها و مراکز کاریابی و مشاوره شغلی است.
وظایف مشاور شغلی
به طور کلی وظایف مشاور شغلی عبارتند از :
- شناسایی و ارزیابی توانایی ها، استعدادها و علایق مراجعان
- آشنا کردن مراجعان با موارد آموزشی و شغلی از جمله رشته های تحصیلی، ویژگی های شغلی، شرایط درآمدی شغل و…
- مصاحبه با مراجعان و گرفتن تست های روانشناسی و شخصیت شناسی برای شناخت صحیح ویژگی ها و خصوصیات آنها
- کسب سایر اطلاعات لازم در مورد شرایط زندگی، شرایط محل کار، مشاغل موجود در سازمان (در بررسی کارکنان سازمانی) و… مراجعان
- راهنمایی و کمک به مراجعان در انتخاب رشته تحصیلی یا شغل مناسب
- برنامه ریزی عملی برای افراد برای رسیدن به اهداف و حمایت از آنها
- جستجو و کسب اطلاعات لازم در صورت نیاز
رشته های دانشگاهی
از آنجا که مشاوره شغلی در ایران هنوز به صورت حوزه ای کاملا تخصصی و مجزا شناخته نشده است، معمولا در کنار مشاوره های دیگر تحصیلی، رفتاری و… به افراد داده می شود. به این معنا که روانشناسان و مشاوران در حوزه های مختلف رفتاری، تحصیلی، شغلی و… مشاوره می دهند.
علاقه مندان به این شغل می توانند در رشته هایرواشناسی ، راهنمایی و مشاوره تحصیل کرده و به صورت تخصصی در گرایش مشاوه شغلی در مقطع کارشناسی ارشد ادامه تحصیل دهند.
مدارک و مجوز های لازم
به منظور انجام خدمات حرفه ای مشاوره شغلی شما باید مجوزهای لازم را از مراکز ذی صلاح کسب کنید. در حال حاضر سازمان نظام روانشناسی و مشاوره، مسئولیت بررسی متقاضیان و ارائه مجوز در این زمینه را بر عهده دارد. شما می توانید با مراجعه به سایت این سازمان از آخرین شرایط لازم برای اخذ مجوز مطلع شوید.
مهارت و دانش مورد نیاز
برای انجام خدمات مشاوره شغلی شما نیاز به یکسری از مهارت ها و تخصص های لازم دارید تا به بهترین نحو ممکن مراجعین خود را راهنمایی نمایید. برخی از مهمترین آنها به شرح زیر است :
- مهارت های ارتباطی خوب به منظور برقراری ارتباط مناسب با مراجعه کننده و تأثیر گذاری مناسب در او
- مهارت خوب در مصاحبه و پرسشگری به منظور کشف نیازهای واقعی روحی و روانی مراجعه کننده
- صبر و حوصله و شنونده خوبی بودن، برای اینکه بتوانید نیاز مراجعه کننده را به خوبی بشنوید و راه حلی که ارائه می کنید کاملا منطبق با نیازهای فرد باشد.
- داشتن دانش و اطلاعات کامل از مشاغل، ویژگی ها و شرایط کنونی آنها در کشور به منظور هدایت صحیح مراجعین
- قدرت بیان مناسب جهت ایجاد انگیزه و ارائه مناسب توضیحات به مراجعان
- توانایی هدف گذاری و برنامه ریزی برای رسیدن به اهداف تعیین شده برای مراجعان
- مهارت کار با کامپیوتر به خصوص استفاده از اینترنت برای جمع آوری اطلاعات مورد نیاز
شخصیت های مناسب برای شغل مشاوره
شخصیت های مناسب این شغل بر اساس شخصیت شناسی MBTI :
ENFJ این تیپ شخصیتی دوست دارند به دیگران کمک کنند تا از زندگی خود لذت ببرند. آنها درمانگرهای بانفوذ و گرمی هستند که راه حل ها و انتخاب های احتمالی را به خوبی تشخیص و به مراجعان خود ارائه می دهند.
INFJ این تیپ شخصیتی دوست دارد از دانش و ایده های خود برای کمک به دیگران استفاده کند. این افراد علاقه دارند که ارتباطات فردی (دو نفره) و عمیق با دیگران برقرار کنند که در این شغل شرایط آن وجود دارد.
ENFP این تیپ شخصیتی مشاورانی دلسوز، مهربان، خلاق و حمایتگر هستند. آنها می توانند روی دیگران تاثیر زیادی بگذارند. با انرژی زیادی که دارند، انگیزه لازم برای تغییرات مثبت در زندگی را به مراجعان خود می دهند.
INFP این تیپ شخصیتی دوست دارد به دیگران کمک کند در زندگی شان به رشد و فراست بیشتری دست پیدا کند. او در حوزه مشاوره و راهنمایی بسیار موفق عمل می کند.
ENTJ این تیپ شخصیتی از استقلال و تنوع این شغل لذت برده و دوست دارد با انواع مردم در مشاغل مختلف سر و کار داشته باشد. او معمولا محیطی چالشی با طرح های خلاق و جلسات پویا بوجود می آورد.
وضعیت شغل و استخدام مشاور شغلی
مشاور شغلی می تواند در بخش دولتی و خصوصی در مدارس، دانشگاه ها، شرکت ها و مراکز مشاوره کار کند. در صورت داشتن تجربه و سرمایه کافی می تواند به طور مستقل کارکرده و یک مرکز مشاوره شخصی راه اندازی کند
در خصوص وضعیت استخدام مشاور شغلی و بازارکار فعلی او در کشور اطلاعات درستی در دسترس نمی باشد. ولی با توجه به گرایش جدید دانش آموزان و والدین آنها در یافتن رشته تحصیلی و شغل مناسب و همچنین تمایل سازمانها به استفاده از مشاوران شغلی برای رفع مشکلات شغلی و یافتن جایگاه مناسب شغلی کارکنان در سازمان، انتظار می رود در سال های آتی استخدام مشاور شغلی وضعیت مناسبی داشته باشد.
وضعیت استخدام این شغل در برخی کشورهای جهان
آمریکا - پیش بینی ها نشان می دهد میزان استخدام مشاوران شغلی بین سال های ۲۰۱۲ تا ۲۰۲۲، رشد ۱۲ درصدی خواهد داشت. در حالی که متوسط این رشد برای همه مشاغل ۱۱ درصد می باشد.
میزان درآمد مشاور شغلی
میزان درآمد مشاور شغلی در برخی کشورهای جهان
آمریکا - میزان متوسط درآمد سالانه این شغل در سال ۲۰۱۰، ۵۳.۳۸۰ دلار (برای همه مشاغل ۳۳.۸۴۰ دلار) و مطابق با آخرین آمارها در سال ۲۰۱۳، ۵۳,۶۰۰ دلار بوده است.
انگلستان - در این شغل افراد تازه کار با حقوق سالانه بین ۲۷.۰۰۰ تا ۳۳.۰۰۰ دلار شروع به کار می کنند. افراد با تجربه سالانه بین۳۵.۰۰۰ تا ۴۱.۰۰۰ دلار و مدیران این حوزه حدود ۵۳.۰۰۰ دلار حقوق می گیرند .