معرفی امامزاده صالح اردبیل
آستان مبارکه امامزاده صالح (ع) یا یا اوغلان امامزاده سى که در بافت مرکزی شهر اردبیل قرار دارد، یکی از جاذبه های مذهبی و گردشگری این شهر به شمار می رود که سالانه افراد زیادی هم از شهر اردبیل و هم از دیگر شهرها جهت زیارت به این مکان می آیند.
این امامزاده در میدان عالی قاپو در محله ملا مؤمن، کوچه اونجی میدان و پشت بقعه شیخ صفى الدین قرار دارد.
این بارگاه مقدس مدفن ذریه پاک رسول الله حضرت صالح ابن موسی الکاظم (علیه السلام) است که بنا بر قول مشهور و با استناد به کتب «ریاض الانساب»، «کنز الانساب»، «ناسخ التواریخ»، «حیاه الامام موسی بن جعفر (علیه السلام)» و بسیاری دیگر از کتب تاریخی فرزند بلافصل امام هفتم شیعیان حضرت امام موسی الکاظم (علیه السلام) و برادر امام علی ابن موسی الرضاء (علیه السلام) به شمار می رود.
امامزاده صالح (علیه السلام) از جمله سادات عالی رتبه و از امام زادگان صحیح النسبی است که بعد از شنیدن خبر ولیعهدی امام رضا (علیه السلام) و در اواخر قرن دوم از عراق به سمت ایران کوچ می کند.
به نقل از کتاب بحرالانساب تاریخچه ساخت بنای این امامزاده در دوره صفویه بوده و بر اساس اشعارى که روى کاشى هاى ایوان ورودى نوشته شده، بنا در زمان شاه عباس اول به سال ۱۱۳۰ هجرى قمری ساخته شده است.
امامزاده صالح در عهد سلاطین صفوى مورد احترام آنان بود و مقبره او، طبق نوشته آدام اولئواروس و شاردن، بست و دار الامانى براى گناهکاران به شمار میآمد. ولى چون محوطه وسیعى براى اقامت طولانى پناهندگان نداشت، از این رو آن ها در فرصت مناسبى که در روزهاى اول به دست می آوردند، عرض میدانى را که بین آن بقعه و مقبره شیخ صفى الدین بود و امروزه به خط مستقیم در حدود یکصد متر است، مى پیمودند و خود را به آستانه در ورودى شیخ می رسانیدند و تا زمانی که بخشوده نمی شدند در آنجا می ماندند و از غذاى مهمانسراى شیخ نیز اطعام می شدند. مسئله بست نشینی و دارالامانی این زیارتگاه که تا دوره قاجاریه ادامه یافت.
امامزاده صالح اردبیل در سال های دور دارای رونق زیادی بوده است که به مرور زمان و یا به علت کم توجهی گردانندگان آن، مخروبه شده و به حدود آن تجاوز و به نام اشخاص ثبت گردیده بود و گنبد آن نیز بر اثر نشت آب و رطوبت اطراف گنبد مستهلک و در آستانه ریزش بود. جهت بازسازی آن هیأتی تشکیل در مرحله اول نسبت به تسطیح محوطه به جز گنبد اقدام شد. سپس با توجه به اینکه عرصه باقی مانده برای احداث مجدد امامزاده بسیار کوچک بود، هیأت امنا تصمیم به بزرگ کردن حریم آن و خریداری سه باب خانه متصل به آن نمود. سپس مقبره قدیمی و با ارزش این امامزاده در سال ۱۳۸۲ هجری شمسی تخریب شده و یک بنای نوساز مستطیل شکل به حرم اضافه شده است و در قسمت ورودی بنا دو مغازه نوساز آجر – سیمانی به چشم می خورد.
مجموعه بنای جدید امامزاده صالح شامل رواق، حرم، صحن و مسجد است و نماى جنوبى آن مرکب از ایوانى با طاق نیم گنبد و ترئینات کاشیکارى است. بقعه داراى رواق مستطیل با طاق و تویزه است. دو سوى ورودى بنا و ورودى حرم که روبروى هم قرار دارند، هشت طاق نما ساخته شده و پنجره هایى که در طاق نماهاى جنوبى ساخته شده است، نور داخل رواق را تأمین مى کند. ایوان ورودى حرم، داراى تزئینات مقرنس کارى و آئینه کارى محدود است. حرم بقعه، در شمال رواق قرار دارد و داراى طرح هشت ضلعى با هفت طاق نما در هفت ضلع است. در سه طاق نمای جنوبى، شرقى و غربى، پنجره هایى براى نورگیرى نصب شده است. ضریح آهنى بقعه در وسط حرم قرار دارد و در جوار حرم، اتاقى به چشم مى خورد که مدفن دو تن از علما و مراجع عالیقدر گذشته است. همچنین در اطراف حرم نیز قبور متعددی به چشم می خورد که متعلق به خادمین قبلی بنا و مراجع عالیقدر می باشد.
امامزاده صالح همواره یکی از نقاط زیارتی اردبیل به خصوص در ماه محرم و رمضان بوده است اما به دلیل قرارگیری این زیارتگاه در کنار بقعه شیخ صفی همواره در سایه این همنشینی قرار داشته است. به همین دلیل تا سال های اخیر این زیارتگاه در بین بیشتر مردم اردبیل و حومه شناخته نشده باقی مانده است و بنابراین تاثیر زیادی در بین مردم نداشته است. ولی با گذشت زمان و در سال های اخیر با توجه به قرارگیری این امامزاده در دست اوقاف و بازسازی آن و اجرای برنامه های دینی و فرهنگی که به همت آستان زیاتگاه و همچنین سایر سازمان های ذیربط انجام گرفته و می گیرد، کم کم جایگاه خود را در بین مردم باز می جوید و با توجه به اینکه تقریبا در وسط شهر اردبیل قرار گرفته است، مرکزیت خود را در امور دینی و فرهنگی اردبیل باز می یابد. بدین ترتیب برنامه ها و مراسم های گوناگونی در این زیارتگاه انجام می گیرد. از جمله مراسم تحویل سال نو، برگزاری مراسم ماه محرم، صفر و رمضان. همچنین با توجه به ضرورت مراسم تلاوت قرآن، ادعیه و جز آن در این مکان انجام می گیرد و روز به روز به اهمیت این بقعه و زیارتگاه افزوده می شود.