امامزاده صالح اردبیل

  • اردبيل- بلوار طالقانی، کوچه اونجی میدان
معرفی امامزاده صالح اردبیل

آستان مبارکه امامزاده صالح (ع) یا یا ‏‏اوغلان امامزاده‌ سى که در بافت مرکزی شهر اردبیل قرار دارد، یکی از جاذبه‌ های مذهبی و گردشگری این شهر به شمار می‌ رود که سالانه افراد زیادی هم از شهر اردبیل و هم از دیگر شهرها جهت زیارت به این مکان می آیند.

این امامزاده در میدان عالی قاپو در ‏‏محله ملا مؤمن، کوچه اونجی میدان و پشت بقعه شیخ ‏‏صفى‌ الدین قرار دارد.

این بارگاه مقدس مدفن ذریه پاک رسول الله حضرت صالح ابن موسی الکاظم (علیه السلام) است که بنا بر قول مشهور و با استناد به کتب «ریاض الانساب»، «کنز الانساب»، «ناسخ التواریخ»، «حیاه الامام موسی بن جعفر (علیه السلام)» و بسیاری دیگر از کتب تاریخی فرزند بلافصل امام هفتم شیعیان حضرت امام موسی الکاظم (علیه السلام) و برادر امام علی ابن موسی الرضاء (علیه السلام) به شمار می‌ رود.

امامزاده صالح (علیه السلام) از جمله سادات عالی رتبه و از امام زادگان صحیح النسبی است که بعد از شنیدن خبر ولیعهدی امام رضا (علیه السلام) و در اواخر قرن دوم از عراق به سمت ایران کوچ می‌ کند.

به نقل از کتاب بحرالانساب تاریخچه ساخت بنای این ‏‏امامزاده در دوره صفویه بوده و بر اساس اشعارى که روى ‏کاشى‌ هاى ایوان ورودى نوشته شده، بنا در زمان شاه‌ عباس اول ‏به سال ۱۱۳۰ هجرى قمری ساخته شده است.

امامزاده صالح در عهد سلاطین صفوى مورد احترام آنان بود و مقبره او، طبق نوشته آدام اولئواروس و شاردن، بست و دار الامانى براى گناهکاران به شمار می‌­آمد. ولى چون محوطه وسیعى براى اقامت طولانى پناهندگان نداشت، از این رو آن‌ ها در فرصت مناسبى که در روزهاى اول به دست می‌­ آوردند، عرض میدانى را که بین آن بقعه و مقبره شیخ صفى الدین بود و امروزه به خط مستقیم در حدود یکصد متر است، مى‏ پیمودند و خود را به آستانه در ورودى شیخ می‌­ رسانیدند و تا زمانی که بخشوده نمی شدند در آنجا می‌­ ماندند و از غذاى مهمانسراى شیخ نیز اطعام می شدند. مسئله بست نشینی و دارالامانی این زیارتگاه که تا دوره قاجاریه ادامه یافت.

امامزاده صالح اردبیل در ‏سال های دور دارای رونق زیادی بوده است که به ‏مرور زمان و یا به ‏علت کم توجهی گردانندگان آن، ‏مخروبه شده و به ‏حدود آن تجاوز و به نام اشخاص ثبت گردیده ‏بود و گنبد آن نیز ‏بر اثر نشت آب و رطوبت اطراف گنبد ‏مستهلک و در آستانه ‏ریزش بود. جهت بازسازی آن هیأتی ‏تشکیل در مرحله اول ‏نسبت به تسطیح محوطه به جز گنبد ‏اقدام شد. سپس با توجه به اینکه عرصه ‏باقی مانده برای احداث مجدد امامزاده ‏بسیار کوچک بود، ‏هیأت امنا تصمیم به بزرگ کردن حریم ‏آن و خریداری سه باب ‏خانه متصل به آن نمود. سپس مقبره قدیمی و با ارزش این ‏‏امامزاده در سال ۱۳۸۲ هجری شمسی تخریب شده و یک بنای نوساز مستطیل شکل به حرم اضافه شده است و در قسمت ورودی بنا ‏دو مغازه ‏نوساز آجر – سیمانی به چشم می‌ خورد.

مجموعه بنای جدید امامزاده صالح شامل رواق، حرم، صحن و ‏مسجد است و نماى جنوبى آن مرکب از ایوانى با طاق نیم گنبد ‏و ترئینات کاشیکارى است. بقعه داراى رواق مستطیل با طاق ‏و تویزه است. دو سوى ورودى بنا و ورودى حرم که روبروى ‏هم قرار دارند، ‌هشت طاق نما ساخته شده و پنجره‌ هایى که در ‏طاق نماهاى جنوبى ساخته شده است، نور داخل رواق را تأمین ‏مى‌ کند.‎ ‎ایوان ورودى حرم، داراى تزئینات مقرنس‌ کارى و ‏آئینه‌ کارى محدود است. حرم بقعه، در شمال رواق قرار دارد و ‏داراى طرح هشت ضلعى با هفت طاق نما در هفت ضلع است. ‏در سه طاق نمای جنوبى، شرقى و غربى، پنجره‌ هایى براى ‏نورگیرى نصب شده است. ضریح آهنى بقعه در وسط حرم قرار ‏دارد و در جوار حرم، اتاقى به چشم‌ مى‌ خورد که مدفن دو تن ‏از علما و مراجع عالیقدر گذشته است. ‎همچنین در اطراف ‏حرم نیز ‏قبور متعددی به چشم می‌ خورد که متعلق به خادمین ‏قبلی بنا و ‏مراجع عالیقدر می‌ باشد.

امامزاده صالح همواره یکی از نقاط زیارتی اردبیل به خصوص در ماه محرم و رمضان بوده است اما به دلیل قرارگیری این زیارتگاه در کنار بقعه شیخ صفی همواره در سایه این همنشینی قرار داشته است. به همین دلیل تا سال­ های اخیر این زیارتگاه در بین بیشتر مردم اردبیل و حومه شناخته نشده باقی مانده است و بنابراین تاثیر زیادی در بین مردم نداشته است. ولی با گذشت زمان و در سال­ های اخیر با توجه به قرار­گیری این امامزاده در دست اوقاف و بازسازی آن و اجرای برنامه‌ های دینی و فرهنگی که به همت آستان زیاتگاه و همچنین سایر سازمان‌ های ذیربط انجام گرفته و می‌ گیرد، کم کم جایگاه خود را در بین مردم باز می‌ جوید و با توجه به اینکه تقریبا در وسط شهر اردبیل قرار گرفته است، مرکزیت خود را در امور دینی و فرهنگی اردبیل باز می‌ یابد. بدین ترتیب برنامه‌ ها و مراسم‌ های گوناگونی در این زیارتگاه انجام می‌ گیرد. از جمله مراسم تحویل سال نو، برگزاری مراسم ماه محرم، صفر و رمضان. همچنین با توجه به ضرورت مراسم تلاوت قرآن، ادعیه و جز آن در این مکان انجام می‌ گیرد و روز به روز به اهمیت این بقعه و زیارتگاه افزوده می‌ شود.