اردبيل- خیابان شیخ جبرائیل 
بقعه شیخ جبرائیل اردبیل
مقبره شیخ جبرائیل (امین الدین) پدر شیخ صفی الدین و جد پادشاهان صفوی در روستای کلخوران در ۳ کیلومتری شمال اردبیل قرار دارد و یکی از مکان های تاریخی و دیدنی شهر اردبیل به شمار می رود که هر ساله افراد زیادی جهت دیدن آن و سایر جاذبه های گردشگری اردبیل به این منطقه سفر می کنند.
مقبره شیخ امین الدین جبرائیل از جمله بهترین نمونه مقابر معماری اسلامی ایران محسوب می شود که سادگی و موزون بودن اجزای آن و تزئین فوق العاده در سطوح داخلی این بنا، آن را در زمره شاهکارهای معماری دوره صفویه قرار داده است.
مقبره شیخ جبرائیل که در اوایل قرن دهم هجری قمری بنا شده است. این بنا در محوطه مشجری به ابعاد ۱۵۰ در ۲۰۰ متر قرار دارد که مقبره سید امین الدین جبراییل به صورت یک هشت ضلعی در وسط باغ قرار گرفته است.
قسمتی از نمای پاکار بنا از سنگ های منتظم ساخته شده که روی آن ها دیوارهای جانبی بقعه از آجر بنا شده است. بیرون بقعه با تزیینات کاشی به صورت تلفیقی کار شده است. سقف این بقعه مسطح است که در وسط آن گنبد آجری به نسبت بزرگی قرار دارد. در ورودی بقعه یک ایوان قرار گرفته که دارای تذهیب کاشی است.
طرح بنای امین الدین جبرائیل به شکل مستطیل است که یک ذوزنقه برابر ساق به ضلع شمالی از آن چسبیده و آن را به صورت شش ضلعی در آورده است. ساق ها و قاعده های کوچک ذوزنقه، پهنای سه طاق ایوان مدخل رواق را تشکیل می دهند.
در ازاره مدخل ورودی کاشی کاری شده و بالای آن یک بیت شعر نوشته شده است. همچنین بالای درب ورودی، تصویر یک شیر و یک پلنگ در دو سوی پنجره نقاشی شده و هر یک با یک زنجیره بسته شده اند و نشان از سبک و سیاق منسوب به دوره صفوی و اوایل سده یازدهم هجری دارند.
طاق ایوان ساده است اما طاق های دو سوی آن دارای گچبری و مقرنس کاری است. در متن بقعه مقبره، صندوق ساده شیخ جبراییل قرار گرفته که ابعاد آن ۱٫۵۱×۲×۳ متر است. در بدنه دیوارهای بقعه، لوحی کمربندی از کلام خدا گچبری شده است.
هفت قطعه سنگ قبر بسیار زیبا و پرنقش و نگار، اما بدون نام و نشان در جنوب شرقی بقعه شیخ جبرائیل وجود دارد. این سنگ ها به موازات و مجاورت هم در حاشیه یک گورستان بزرگ قرار دارند و به نام هفت تنان کلخوران معروف هستند.
بنای مقبره شیخ جبرائیل از قسمت های حیاط بقعه، ایوان جلو بنا، رواق، حجرات و غرفه ها تشکیل شده است که هر کدام به اختصار توضیح داده می شود.
الف: حیاط بقعه
حیاطی است چهار ضلعی، به شکل مستطیل که دارای دو در (ورودی و خروجی) بوده و در وسط آن بقعه شیخ جبرائیل قرار دارد که دارای خیابان هایی سنگفرش شده است که موازی دیوارها و برای عبور و مرور کشیده شده است و دارای باغچه های متعددی می باشد که درختان میوه، فراوان دارد.
سابقا درهای حیاط دارای سردرهای کاشی کاری شده بود، ولی بر اثر مرور زمان و ریزش برف و باران از بین رفته و فعلا قسمتی جزیی از کاشی کاری های نفیس این سردرها که به صورت طاق ها و مقرنس های گچی دیده می‌شود، باقی مانده اند.
در انتهای محوطه باغ شیخ، یعنی در محل درب خروجی، حجرات و ساختمانی آجری طاق بندی شده وجود دارند. هر یک از این ساختمان ها دو طبقه بوده و دارای اطاق های نسبتاً کوچک با پله های مار پیچی است که اصول ساختمانی قدیم در آن رعایت شده است. این قسمت گویا برای نشیمن خادمین بقعه شیخ جبرائیل ساخته شده بود و اکنون در اختیار اداره فرهنگ شهرستان اردبیل قرار گرفته که از آن برای دبستان پسرانه دانش استفاده می شود.
در محوطه باغ شیخ که قسمتی از آن سابقا قبرستان بوده است، غیر از مقبره شیخ سه مقبره مهم دیگر به شرح زیر وجود دارد:
۱- در سمت شمال بقعه شیخ جبرائیل، مقبره کوچکی است که روی سنگ قبر آن عبارت “هذا مرقد سید عوض الخواص بن سید فیروز شاه زرین تاج” نوشته شده است.
۲- در طرف شمال غربی بقعه نیز مقبره کوچکی با گنبد آجری قرار دارد که روی سنگ قبر آن نیز عبارت “هذا مرقد سید اعرابی” نوشته شده است.
۳- در سمت جنوب بقعه، مقبره دیگری می باشد که منسوب به سید حمزه، جد دودمان صفوی و فرزند امام موسی کاظم علیه السلام می باشد.
ب: ایوان جلو بنا
این ایوان به عرض ۳٫۵ متر و طول ۴٫۵ متر در سمت شمال بنا واقع شده و به اندازه ۷۰ سانتی متر (سه پله سنگی) از کف حیاط شیخ بلندتر است و در دو طرف در ورودی مشرف به رواق دو طاق نما از کاشی های معرق سالم باقی مانده است و قسمت های پایین دیوارهای آن ها دارای کاشی کاری نفیسی است که وسط آن ها گلدان هایی با گل های کاشی کاری شده خودنمایی می کند و دارای درب نقره ای گرانبهایی بوده که متاسفانه باقی نمانده و اکنون به جای آن در چوبی ساده ای کار گذاشته اند.
ج: رواق
این رواق دارای گچبری های کنده کاری شده است که بنا به اظهار باستان شناسان، در نوع خود منحصر به فرد بوده است.
این رواق دارای درب چوبی است که از چوب گردو ساخته شده و کنده کاری شده و به داخل بقعه اصلی باز می شود. روی این درب، منبت کاری های چشمگیر بر اساس تقسیم بندی هندسی کار شده و اشعار گوناگون در قسمت های مختلف آن برجسته کاری شده است.
پس از آن که از این درب چوبی، وارد مقبره می شویم، اتاقی به شکل مربع با چهار رواق قرار دارد که همه آن ها مانند راهرو، ضربی آجری بوده و از داخل، گچ بری و مقرنس کاری شده است. همه سطوح آن در بدنه دیوار و سقف، با اسلیمی های مختلف و ترنج ها و شاه عباسی ها نقاشی شده اند. آخرین تعمیرات و مرمت کاری در این قسمت مقبره به سال ۱۰۳۰ هجری قمری مربوط می باشد و طاهر بن سلطان محمد نقاش، آن را انجام داده است. در این قسمت اخیرا در روزهای پنج شنبه مجالس وعظ از طرف ساکنین قریه کلخوران برگزار می شود. ناگفته نماند در اینجا دو غرفه کوچک در طرفین در ورود به بقعه قرار گرفته و پایین دیواره های این قسمت کاشی کاری منظم و نفیسی دارد که اخیرا از طرف اداره باستان شناسی به وسیله کارگران کاشی کار اصفهانی مرمت گردیده است.
سقف رواق و خواجه نشین ها گچبری است و با رنگ های آبی و طلایی و با اسلیمی های ساده و گل‌های شاه عباسی نقاشی شده اند. ازاره رواق، با کاشی معرق و در برخی قسمت ها با کاشی های هشت ضلعی منظم فرش شده و حد فاصل چهار کاشی، با مربع های کوچک پوشیده شده است. رواق مقبره از نظر تزیینات و رنگ، ملایم و هماهنگ می باشد. ازاره کاشی کاری، مجموعه گچبری و نقاشی سقف و دیوارها را که در عین سادگی از تنوع شگفت از جهت طرح‌های مختلف برخوردار است در بر گرفته و فضایی مناسب را برای زائران فرآهم آورده است.
د: حجرات
در هر گوشه بنای اصلی بقعه، حجراتی مخصوص سکونت کسانی که به زیارت مرقد شیخ از اکثر نقاط مختلف ایران، برای زیارت می آمدند بنا شده بود و یکی از این حجرات دارای ساختمانی بسیار مهم است که در سقف آن از نوع گچبری های کنده کاری شده دیده می شود. نقوش آن قرمز متمایل به قهوه ای است و کف آن تقریبا مربع شکل بوده و دارای دیواره هایی است که به طرز زیبایی کاشی کاری گردیده و در اطراف این قسمت ها، اشعاری به خط نستعلیق نوشته شده که بعضی از آن ها قابل خواندن اس