بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی

در سال ۶۵۰ هجری قمری در روستای کلخوران اردبیل کودکی چشم به جهان گشود که بعدها شیخ صفی الدین اسحاق اردبیلی (شاگرد زاهد گیلانی و جد خاندان صفوی) نام گرفت. پس از فوت شیخ صفی، پسرش صدر الدین گنبد الله الله را بنا کرد و پدرش را در زیر آن به خاک سپرد و خود جانشین پدر شد. این دور جانشینی پدر به پسر، تا زمان شاه اسماعیل صفوی ادامه پیدا کرد. با فوت شاه اسماعیل و دفن وی در کنار شیخ صفی، ارزش این بقعه در نظر شاهان صفوی به مراتب فزونی یافت.

بقعه شیخ صفی الدین به نوعی آرامگاه خانوادگی شهریاران صفوی از جمله، شاه اسماعیل، صفی الدین، شیخ جنید، سلطان حیدر و … می باشد.

وجود گنبدهای تذهیب و کتیبه های گچ بری و صندوق قبر خاتم کاری و منبت کاری، آن را به یکی از برجسته ترین دیدنی های شهر تبدیل کرده است. این مجموعه شامل موزه چینی خانه، گنبد الله الله، مسجد جنت سرا، خانقاه، چله خانه، شهیدگاه، چراغ خانه و حرمخانه می باشد.

قسمت ورودی بقعه محلی است که به آن قندیل خانه یا دارالحافظ می گویند. در شمال شرقی این گنبد، گنبد دیگری قرار دارد که که مقبره شاه اسماعیل اول است. شاه عباس اول در اوایل حکومت خود تعداد زیادی ظرف نفیس چینی به آستان شیخ صفی هدیه کرد که در محلی به نام چینی خانه نگهداری می شد. در حال حاضر مقدار کمی از آن ظروف نفیس باقی مانده که در موزه چینی خانه اردبیل، که یکی از زیباترین فضاهای موزه ای کشور است، به نمایش گذاشته شده است.

این بقعه اثری نفیس و ارزشمند و یکی از سندهای افتخار آذربایجان است که متعلق به دوران صفویه می باشد. با حفاری های به عمل آمده در اطراف بقعه، قدمت آن به دوره ایلخانیان پیوند می خورد.

آثاری در سال ۱۳۸۵ در اطراف بقعه شیخ صفی الدین کشف شده که اهمیت این مکان تاریخی را دو چندان کرده است. آثار مکشوفه مشتمل بر جزرهای قطور به قطر ۱۹۵ سانتیمتر که با لاشه سنگ و آجر پوشیده شده است که از مهم ترین یافته های تیم کاووش در ضلع غربی آشپزخانه و بقایای معروف ترین حمام بقعه است که با تزیینات کاشی کاری، زیبایی خاصی به این مکان داده است.

این مکان تاریخی در فهرست جهانی یونسکو در سال ۲۰۱۰ میلادی و به شماره ۱۳۴۵ و در آثار ملی ایران در تاریخ ۱۵ دی ۱۳۱۰ به شماره ۶۴ ثبت شده است.