آرامگاه کاشف السلطنه (موزه تاریخ چای ایران)

شاهزاده محمد میرزا ملقب به کاشف السلطنه پدر چای ایران (زادروز ۱۲۴۴/۱/۱ و سالمرگ ۱۳۰۸/۱/۳۱) در سال ۱۲۷۴ هجری خورشیدی ۴۰۰۰ نهال چای از هند خریداری و به ایران و شهر لاهیجان آورد. ایشان بر این باور بود که نباید پول مملک برای خرید چای، قند و نفت از ایران خارج شود. در آن سال ها ده کرور تومان (پنج میلیون تومان) برای واردات چای هزینه می شد. ریاست سازمان چای در زمان رضا شاه به ایشان واگذار شده بود.

کاشف السلطنه به این دلیل به پدر چای ایران معروف است که اولین بار کار کشت چای را در ایران انجام داد البته حاج محمد حسین اصفهانی قبل از کاشف السلطنه در زمان ناصرالدین شاه، تلاش های بساری برای پرورش چای در ایران کرد، البته نتیجه مطلوبی نگرفت.

آرامگاه کاشف السلطنه در میان بوته های چای، بدون سقف و پوشش، قرار داشت، مکانی که خود کاشف السلطنه وصیت کرده بود تا جسدش را در آنجا دفن کنند. بر روی قبر کاشف السلطنه سنگ مرمری سیاه به ابعاد ۷۸ در ۱۷۲ سانتی متر قرار دارد و متونی با خط نستعلیق بر روی آن حکاکی شده است. فضای داخلی آرامگاه حدود ۶۱ متر است و مساحت اصلی آرامگاه (از بیرون) با توجه به جداره ها ۸۶ متر می باشد.

کف آرامگاه با مرمر سفید مفروش شده و دیواره های جانبی به صورت مدور و با ۸ ستون که هر کدام از آنها ۱۵ متر ارتفاع دارد تا سقف امتداد یافته است. ارتفاع برج آرامگاه کاشف السلطنه از بیرون ۱۵.۵۰ متر با پایه سنگی و بتونی و با محوریت بر روی ۸ ستون احداث شده، جداره اصلی آن تا سال ۸۹ با سنگ تیشه ای طوسی نما سازی شده بود که بعدها با آجر فشاری بر روی آن قرمز رنگ شد.

این آرامگاه امروزه به عنوان موزه تاریخ چای ایران مورد بهره برداری قرار گرفته است. سالن اصلی موزه تاریخ چای ایران به ۲ طبقه مجزا تقسیم می شود. طبقه هم کف با مساحت ۱۴۲ توسط دو پلکان چوبی که در ابتدای شمال و جنوب سالن تعبیه شده است به طبقه فوقانی متصل است. تزیینات چوبی و سنتی درون گنجینه با الهام از فرهنگ بومی منطقه طراحی و ساخته شده است. مساحت طبقه دوم یا بهتر آن است بگوییم بالکن حدود ۷۷ متر می باشد که بر روی ۸ ستون شکل در چپ و راست شکل گرفته و مساحت کل ویترین ها حدود ۲۸ متر است.

از اشیای موجود در موزه تاریخ چای ایران می توان به دو عدد سماور با نشان نیکلای روسی، منقل، قلیان، چپق، کیسه توتون، قهوه خوری چینی، مشربه، سینی نقره، انگاره (کار اصفهان)، پیمانه چای، جعبه چای متعلق به کاشف السلطنه و دست نوشته های او قرار دارد که این دست نوشته ها از سوی خویشاوندان آن شادروان به گنجینه اهدا شده است. همچنین بیش از ۳۰۰ شی در زمینه صنعت چای و آثاری از مراحل شرب آن، اسناد و مدارک نحوه انتقال چای به ایران و اسناد و دست نوشته های کاشف السلطنه از اشیاء این گنجینه به شمار می آیند. آثار موجود در این گنجینه مربوط به دوره های صفویه و قاجار است که اغلب از گنجینه پژوهشی مردم شناسی سازمان میراث فرهنگی استان تهران و نیز از گنجینه رشت به این گنجینه انتقال یافته اند. در طبقه دوم نیز اشیایی از قبیل تنگ، اسناد و قباله، تسبیح، جاجیم، پیمانه شیر، هاون چوبی، تغار کوچک چوبی نگهداری می شود. در بخش دیگری از این جعبه آیینه اشیایی از دوران اشکانیان و سلجوقیان مانند کاسه سفالی، زیورآلات و … هست که با چای و گنجینه تاریخ چای چندان مناسبتی ندارد.

این اثر در تاریخ ۲۶ آبان ۱۳۷۵ با شماره ثبت ۱۷۶۹ به‌ عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.