امامزاده اسماعیل ابهر

  • ابهر- خیابان دکتر بهشتی، نبش کوچه معصومی
امامزاده اسماعیل ابهر

شناط نام ناحیه ای است در شمال شهر ابهر که امامزاده اسماعیل را در خود جای داده است. بر اساس اسناد و متون تاریخی از جمله کتاب شرح الانساب نسبت امامزاده اسماعیل بایستی با ۹ واسطه به نخستین پیشوای شیعیان جهان باز گردد. اما به روایت دیگر بر اساس نوشته تذکره نویسان، نسب این امامزاده به امام حسن (ع) می رسد.

بنای تاریخی امامزاده اسماعیل تماماً آجری بوده و گنبد زیبایی بر فراز آن به چشم می خورد که از نوع دو جداره است. این بنا دارای تزیینات داخلی و خارجی با ارزشی است. سطوح خارجی این گنبد دارای تزیینات پرکاری بوده که از پایین به بالا با کاشی هایی به رنگ سفید، مشکی، زرد و سبز تزیین شده است.

تزیینات داخلی این بنا شامل، گچ کاری و آیینه ‌کاری های زیبایی متشکل از گل و بوته‌ های اسلیمی و تصاویر رنگارنگ پرندگان، جلوه خاصی به درون این بقعه بخشیده است. پلان این بقعه هشت ضلعی بوده و از درون به مربع تبدیل می شود. ضلع های هشت گانه آن یک در میان به طور قرینه از چهار ایوان ورودی به شبستان و به سبک قوس های جناغی ساخته شده است. ظاهراً این بنا در قرن نهم هجری قمری ساخته شده است و تزیینات آن به دوره صفویه تعلق دارد. برخی تذکره نویسان از دفن امام زاده اسماعیل در این بقعه سخن گفته اند و آن را مربوط به قرن ششم هجری قمری می دانند ولی سبک معماری بنا، نشان دهنده ساخت آن در قرن نهم است.

نمای بنا از بیرون هشت ضلعی و از داخل، مربع است. مصالح بنا تماما از آجر است. در چهار ضلع اصلی بنا، چهار ایوان قوس جناغی با ورودی هایی به داخل شبستان تعبیه گردیده است. این ایوان ها با مقرنس ها، کار بندی های گچی و گره سازی تزیین شده و در قسمت بالای ورودی ها در هر ضلع، پنجره چوبی پر کار و زیبایی کار گذاشته شده است. اضلاع چهارگانه دیگر بنا از بیرون با طاقنماهایی نماسازی شده که در وسط هر کدام، کلمه ی ((الله)) و ((محمد)) را نگاشته اند. در گرداگرد بقعه، سوره جمعه به خط ثلث جلی نوشته شده است.

گنبد این بنای مذهبی که از نوع دو پوشی می باشد در نمای خارجی دارای تزئینات کاشیکاری با طرح های معقلی کلوک بندان حصیر باف مربع زیبا است که طرح و نقش صلیب شکسته یا مالت بر ساق یا گلوی گنبد قابل توجه می باشد.

لازم به ذکر است که نقش صلیب شکسته در تاریخ هنر فلات ایران دارای جایگاه و اهمیت فوق العاده ای است و قدمت آن به هزاره های دوم و سوم هجری قمری همزمان با ورود اقوام آریایی باز می گردد.